Leven zonder voedsel?
Een woongroep stopt met eten om verder te leven van licht en liefde. Dit krijgt ernstige gevolgen.
De spirituele woongroep ‘Klank en Liefde’, bestaande uit vier personen, streeft er naar te leven zonder voedsel. Hun ideaal is te leven van licht en lucht. Ze volgen de principes van de ‘ademhalisten’. Deze levenswijze blijkt niet zonder gevaar want Elisabeth, één van de leden, overlijdt aan ondervoeding. Terwijl zij sterft wordt er niet ingegrepen. Als Muriël 112 wil bellen, wordt dat door Melodie, de leidinggevende, verboden. Later gebeurt dit wel en worden de overgebleven drie leden gearresteerd op verdenking van dood door schuld. Ze belanden in een politiecel en ze worden intensief verhoord.
Auteur
Gerda Blees (1985) begon haar schrijversloopbaan met de dichtbundel Dwaallichten en de verhalenbundel Aan doodgaan dachten we niet. Haar romandebuut Wij zijn licht is gebaseerd op de gebeurtenissen van een Utrechtse spirituele woongroep waarvan de leden overtuigd waren dat je kunt leven van licht, lucht en liefde. Eén van de leden was bezweken aan voedsel- en vochtgebrek. Blees schreef haar eigen verhaal. De roman werd heel goed ontvangen. Ze won met dit boek de Nederlandse Boekhandelsprijs 2021, de jaarlijkse literaire prijs van alle Nederlandese boekverkopers. Onlangs werd bekend dat de roman voorkomt op de shortlist van de Libris Literatuurprijs.
Opvallend is de afwijkende opbouw. Er is geen sprake van een chronologisch verteld verhaal. Het zijn 25 hoofdstukken met steeds een onderdeel daarvan. Stukje bij beetje, als bij een legpuzzel, krijg je overzicht van de gebeurtenissen. Het meest afwijkend is het perspectief. Het zijn niet alleen personages die vertellen, maar ook voorwerpen, zoals: een cello, twee sigaretten, een pen, geitenwollen sokken en een slowjuicer. Zelfs abstracte begrippen als de feiten, klank en liefde, de twijfel, weerstand, voorlopige conclusie en cognitieve dissonantie worden als vertelperspectief gebruikt. De hoofdstukken beginnen steeds met wij zijn …, bijvoorbeeld wij zijn geitenwollen sokken.
De grote vraag is of deze verteltechniek meehelpt aan de meerwaarde van de roman. Daarover kun je van mening verschillen. In het hoofdstuk over de sokken gaat het eerste gedeelte inderdaad gaat over die sokken, maar al gauw krijgen we te maken met een gedeelte waarin een verhoor wordt beschreven. Dan zijn de sokken niet aan het woord maar een alwetende verteller. Het maakt een wat geforceerde indruk en soms leidt het tot een nevenintrige die de vaart uit het verhaal haalt. Bij het hoofdstuk Wij zijn het verhaal is het de schrijfster die zich wendt tot de lezer. Er worden voorstellen gedaan voor verbeteringen en het advies wordt gegeven om nauwelijks noemenswaardige gebeurtenissen en gedachten toch maar te lezen.
De schrijfster is er bijzonder goed in geslaagd te beschrijven hoe het in een woongroep toegaat. In het bijzonder wordt het duidelijk hoe de leidster Melodie functioneert. De groepsleden hebben zich van haar afhankelijk gemaakt. Zij is een charismatisch leider, die zich goed heeft ingeleefd in de verschillende persoonlijkheden. De driftige Petrus krijgt een behandeling op maat. Overal werd hij weggestuurd, maar bij Melodie voelt hij zich begrepen en veilig. Het is echter verontrustend hoe de groepsleden Melodie blindelings en kritiekloos volgen, zelfs in het niet meer eten. Heel extreem is hoe de groepsleden Elisabeth laten sterven omdat Melodie niet wil ingrijpen.
Een groot gedeelte van de roman speelt zich af op het politiebureau. Het lijkt niet logisch dat alle leden worden opgepakt omdat kennelijk allen worden beschuldigd van dood door schuld. De leden belanden in een cel en worden streng verhoord. Het strengst is de vrouwelijke rechercheur. Misschien omdat haar dochter aan anorexia lijdt? Wat het laatste betreft wordt daar aanvankelijk veel over gezegd, maar het wordt niet afgemaakt.
De inhoud van de roman is eigenlijk nogal mager. Door de gebeurtenissen vanuit verschillende gezichtspunten te beschouwen en veel zijpaden te bewandelen, die soms niets met het eigenlijke verhaal hebben te maken, krijgt de roman wat meer body. De opbouw is een leuk experiment, maar laat dat maar eenmalig zijn.
Verrassende roman met een experimentele opbouw.
Gerda Blees – Wij zijn licht. ISBN 978-90-5759-000-9, 224 pagina’s, € 21,00. Amsterdam: Uitgeverij Podium 2020.