Ongetemde vrouw wordt gemarteld en gedood
Het laatste heksenproces van Nederland.
Entgen Luyten is de oudste dochter van een fanatiek gelovige moeder, die haar baarde toen ze vijftien was. Moeder brengt haar dagen biddend door, ervan overtuigd dat ze op die manier boete doet voor de zonde van die vroege zwangerschap. Entgen draagt al jong de zorg voor haar broers en zusje. Gelukkig heeft ze steun aan grootmoeder die haar alles leert over kruiden en geneeswijzen. Als Entgen trouwt met Jacob is ze de dertig voorbij. Ze is eindelijk gelukkig, de ketenen van haar jeugd vallen van haar schouders en Jacob is een zachtmoedig man. Té zachtmoedig soms, hij heeft geen talent om zijn waren voor een goede prijs aan de man te brengen, Entgen neem dat graag van hem over. Dat bezorgt haar vijanden, want een vrouw hoort meegaand en onderworpen te zijn en zeker haar mannetje niet te staan. Ze is een ware feministe.
Die houding draagt ze ook uit in haar opvattingen over de baron, die van alle boerderijen tienden van hun opbrengst eist. Entgen laat luid en duidelijk weten dat ze hem moeten bestrijden. Intussen staat ze voor iedereen klaar met haar kennis over kruiden en geneeswijzen. Op een dag, ze is dan weduwe en 74 jaar oud, wordt ze opgepakt. Ze zou een man een glas bier hebben gegeven, waarna deze niet lang daarna is overleden. Ze heeft wel eens stro voor een zieke koe gebracht, maar die stokoude koe overleed. Allerlei lieden die haar kwaad gezind zijn leggen dergelijke dingen bij elkaar en geven haar aan voor hekserij. De baron, die van haar antipathie weet en haar haat, laat haar opsluiten in zijn kerker. Er wacht haar een proces. Ze moet bekennen dat ze een heks is. Entgen weigert dat toe te geven. Ze wordt op gruwelijke wijze gefolterd, maar ze trotseert de macht en kiest voor de waarheid die haar dood zal worden.
Auteur
Susan Smit (1974) groeide op in Noordwijk. Ze werkte tien jaar als fotomodel in binnen- en buitenland. In 2000 studeerde ze af in Culturele Studies, hoofdvak Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze publiceerde twaalf non-fictieboeken, zes romans (waaronder Tropenbruid), een verhalenbundel en een novelle. Ze schrijft columns voor het tijdschrift Happinez en voor Happinez.nl. Ze recenseert voor Opzij en leesclub@susansleesclub .Ze zet zich in voor Leesbevordering. In het najaar van 2021 verschijnt de twintigste jubileum-editie van haar debuut Heks, een magische reis door de westerse spiritualiteit. Daarin schrijft ze over haar kennismaking met heksen en haar eigen inwijding als heks.
De tragische en tegelijk moedige geschiedenis van Entgen Luyten is geen gedramatiseerd verhaal. Smit maakte gebruikt van alle processtukken, van alle verslagen en beschuldigingen. Zo kwam gruwelijke dingen tegen. Uit de geschiedenis blijkt dat de vrouwen zó werden gemarteld dat ze soms willekeurig namen van vrouwen noemden die ook heks zouden zijn, om van de kwellingen af te komen. Het gevolg was dat ook die vrouwen werden opgepakt en vaak op de brandstapel kwamen.
Het verhaal van Entgen Luyten is een verhaal over een sterke vrouw die trouw gebleven is aan zichzelf en de waarheid en die bereid was daarvoor tot het uiterste te gaan en zelfs haar leven te geven. Entgen is een onversneden feministe en Susan Smit is de mening toegedaan dat ze daarom een ereplaats verdient in een boek dat haar leven beschrijft.
Het is een ontroerend, een dapper, een somtijds adembenemend gruwelijk boek.
Susan Smit heeft een historische roman geschreven over een onderbelicht onderwerp dat tegelijk bijzonder modern is. Vrij vertaald naar nu: vrouwen die hun nek uitsteken wordt de kop afgehakt. Een herkenbaar gegeven.
Een boek dat niemand mag missen. Fascinerend, ontzettend goed en empathisch geschreven. Huiveringwekkend geweldig.
Susan Smit – De heks van Limbricht. ISBN 978-90-4885-960-3, 254 pagina’s, €21,99. Amsterdam: Lebowski Publishers 2021.