Hartverscheurende gesprekken tussen moeder en dode zoon
‘Ik leef niet voor troostprijzen, moederlief’.
‘Wel apart trouwens dat ik jou hier tegenkom,’ zegt Nikolai. ‘Een van ons heeft dit mogelijk gemaakt,’ zeg ik. ‘Dat ben jij dus.’ Inderdaad. Want Nikolai heeft geen lichaam meer. Hij maakte een eind aan zijn leven toen hij zestien jaar en tweeëntwintig dagen oud was. Hij liet een immense leegte achter. Daarom praat zijn moeder nu met hem, En Nikolai geeft antwoord. Op die manier probeert zijn moeder antwoord te krijgen op de vraag waaróm haar zoon het leven uitstapte. De tweespraak wordt een ‘eenspraak’, Zijn moeder – de schrijfster van dit boek – bedenkt: ‘Ooit hebben we Nikolai een leven van vlees en bloed gegeven en nu doe ik dat opnieuw, maar dan met woorden.’ Het is een zware bevalling. Herinneringen kleuren haar gesprek. Zo weet ze opeens weer dat Nikolai haar al jarenlang had gevraagd: ‘Als je schrijft over lijden, als je begrijpt wat lijden is, waarom heb je mij dan een leven gegeven?’ Nu realiseert zij zich dat ze hem nooit een bevredigend antwoord heeft gegeven.
Een van de dingen die zij ook wil weten is wat er gebeurde in de uren nadat zij Nikolai op het kruispunt van F. en M. had afgezet. Hij ging dan verder naar school, zij reed door naar haar werk. Ze weet nog dat ze een podcast beluisterde die bijzonder grappig was. Acht uur later hoorde zij dat haar zoon Nikolai dood was gevonden. Wat was er in die acht uur gebeurd? WAT WAS ER IN DIE ACHT UUR GEBEURD? Die vraag maalt door haar hoofd, dag in dag uit. Ze krijgt geen antwoord. Want Nikolais antwoorden zijn de woorden die ze zelf invult, die missen geur en geluid en gevoelens. Tranen ook. Ze denkt: ‘Zonder een toon zweefden de woorden gewichtloos rond, waarbij ze langs elkaar heen gingen of, erger nog, zonder waarschuwing tegen elkaar aan botsten.’
Auteur
Yiyun Li (1979) werd geboren in China en verhuisde in 1996 naar Californië. Zij schreef vele artikelen voor The New Yorker en The Paris Review. Haar romans werden bekroond met de PEN/Hemingway Award en The Guardian First Book Award. Sinds 2009 verschijnen haar boeken ook in vertaling in het Nederlands. Dat zijn Verschoppelingen (2009), Tien verhalen en Een heel leven later beide in 2009. Haar laatste roman Waar geen reden is werd bekroond met de prestigieuze PEN Award. Yiyun Li is hoogleraar Creative Writing aan Princeton University.
Dit boek is zo aangrijpend, zo schitterend van taal ook, dat het eigenlijk het best gerecenseerd kan worden door van het ene citaat naar het volgende te gaan, omdat alleen Yiyun Li’s eigen woorden illustreren hoe fraai ze schrijft. Nog één: ‘Hoe vergelijk je droefheid die je als een vulkaanuitbarsting bedelft met droefheid die in je binnenste blijft zitten, onbeweeglijk als een doodgeboren baby? Mensen praten over verdriet dat komt en gaat in golven, maar ik ben geen golfbreker, ik ben geen boot…’ Als haar overleden Nikolai op haar opmerking dat het leven nu eenmaal niet perfect is, antwoordt dat hij nu eenmaal niet voor de troostprijs gaat, heeft zij antwoord zonder meer te weten. Ze zal vragen blijven houden.
Dit is een hartverscheurend liefdevol boek, waarbij de tranen je keer op keer in de ogen springen. Zó waar, zó waardevol, zó goudgerand geschreven, dat alle woorden van bewondering tekortschieten. Subliem vertaald, ook dat.
Een meesterwerk pur sang.
Yiyun Li – Waar geen reden is. Vertaald uit het Engels (Where Reasons End) door Manon Smits. ISBN 978-90-4682-843-4, 143 pagina’s, €20,00. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2021.