Krachtige vrouwen in het getto
Joods gezin probeert tijdens de Tweede Wereldoorlog in Warschau te overleven.
In de roman De koning gaat het over Warschau in 1937. Hoofdpersoon is de joodse bokser Jakub Shapiro. Hij is beroemd, berucht en gevreesd. Hij neemt bij de maffia van Warschau een hoge positie in. Als de ‘Godfather’ overlijdt komt Jakub aan de leiding. Het zwarte koninkrijk is het vervolg op De koning.
Van zijn voormalige baas erft Jacub een grote villa en een prachtige auto. Ondertussen zijn de Duitsers bezig met hun opmars naar het oosten. In dit boek wordt eerst de strijd beschreven tussen de Polen en de Duitsers en later de bezetting. Jakub Shapiro heeft een gezin: zijn vrouw Emilia en zijn zoons Dawid en Daniel. Ze proberen Palestina te bereiken, maar Jakub wil terug naar Warschau. Daar proberen ze te overleven. Het gelukt ze heel lang om uit het getto te blijven.
Auteur
Szczepan Twardoch (1979) werd geboren in Silezië, maar schrijft in het Pools. Hij schreef verhalen en romans. Morphin en Drach waren bestsellers in Polen en Duitsland. Zijn grote doorbraak kwam bij het boek De koning. Dat werd een groot internationaal succes en stond op de shortlist van de Europese Literatuurprijs. In Polen werd er een televisieserie van gemaakt.
De opbouw van de roman is soms verwarrend. Er zijn drie vertellers: Ryfka, Dawid en Emilia. Het meest verwarrend is nog het gegoochel met de tijd. Dat geldt vooral bij Dawid, de oudste zoon van Jakub. Hij vertelt veel over zijn vader, bijvoorbeeld diens oorlogsavonturen toen hij als Poolse jood met de Polen vocht tegen de Duitsers, maar hij vertelt ook over zichzelf in het gezin. Moeder Emilia komt maar in één, ontroerend hoofdstuk aan het woord. Jakub Shapiro zelf doet dat niet. Deze gevreesde gangster is opvallend rustig. Zijn vriendin Ryfka en zijn vrouw Emilia konen in deze roman op indrukwekkende wijze als krachtige vrouwen naar voren.
Ryfka is een heel bijzondere vrouw. Jakub kende haar nog van vroeger, toen hij een beroemd bokser was. Hij had een verhouding met haar. Hij verliet haar en trouwde met Emilia. Toen Jakub door zijn vrouw werd verstoten was het Ryfka die zich over hem ontfermde. Jakub is dan een wrak. Ze doet alles om aan voedsel te komen en hem in leven te houden. Ze schaft een wapen aan en bedreigt een Duitse soldaat die over voedsel beschikt. Hij is een deserteur die met Ryfka meegaat naar de schuilplaats van Jakub. Deze soldaat vertelt gruwelijke dingen. Hij moest bijvoorbeeld meedoen met het executeren van joden, gezinnen met vrouwen en kinderen. Ze werden doodgeschoten en, nadat uit hun gebitten de gouden tanden waren verwijderd, in een kuil begraven.
Een belangrijk thema in het boek is het antisemitisme. Opvallend is dat de Polen in dat opzicht fanatieker waren dan de Duitsers. Een onthutsend verhaal is dat Poolse kinderen bij de poorten van het getto joden stonden op te wachten om ze te beroven. Er is een opvallend fragment dat een duidelijk beeld geeft van de jodenvervolging in Warschau. Het lijkt precies op de Nederlandse situatie. De joden werden opgepakt in een razzia. Daarna gingen ze naar het station en werden in goederenwagens gedreven. De trein vertrok vervolgens naar Treblinka waar ze werden vergast.
Het zwarte koninkrijk is een aangrijpend boek, is het in een prachtige stijl geschreven, pure literatuur.
Szczepan Twardoch – Het zwarte koninkrijk. Vertaald uit het Pools (Kròlestwo) door Charlotte Pothuizen. ISBN 978-90-468-2796-3, 287 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2021.