Handlangsters van de nazi’s in Nederland en Vlaanderen
Dé collaborateur (m/v) bestaat niet.
In dit boek worden 51 Nederlandse en Vlaamse vrouwen geportretteerd die zich schuldig maakten aan collaboratie met de Duitsers tijdens de bezetting. Ondanks het feit dat een groot aantal van hem zich schuldig had gemaakt aan vaak beestachtige misdrijven en sommigen (mede) verantwoordelijk waren voor de dood van veel medeburgers, kwamen ze, vergeleken met manlijke medeschuldigen, er, als ze al berecht werden, meestal vrij goed vanaf. In Nederland kreeg alleen Jodenverraadster And van Dijk uiteindelijk de kogel, in België vier vrouwen.
In dit geval zou je kunnen concluderen dat de nog lang niet voltooide vrouwenemancipatie in het voordeel werkte bij de naoorlogse rechtspraak. Een aanklager zei daarbij dat hij graag de doodstraf zou eisen, ware het niet dat de verdachte een vrouw was.
Verschillende doodstraffen werden omgezet in levenslang, wat uiteindelijk helemaal niet levenslang bleek te zijn. Vaak kwamen de vrouwen na enkele jaren weer vrij. Het feit dat bijna niemand spijt betuigde maakt dit best wrang voor hun slachtoffers en de nabestaanden daarvan.
Auteur
Drs. Paul van de Water (Amsterdam) is verbonden aan het NIOD. Hij doet promotieonderzoek naar gewelddadige Nederlandse collaborateurs tijdens de Duitse bezetting. Hij publiceerde eerder In dienst van de nazi’s en Langs de lijn. Foute sporters.
Na een inleidend hoofdstuk over vrouwen voor het vuurpeloton komen achtereenvolgens secretaresses, verraadsters, dubbelspionnen, Jodenverraadsters, verpleegsters en kampbewaarsters aan de orde. Vervolgens wordt er een hoofdstuk gewijd aan boegbeelden van nationaalsocialistische organisaties in Vlaanderen, gevolgd door eenzelfde hoofdstuk over hun Nederlandse equivalenten. Uit een stuk over de volkswoede na de bevrijding (bijltjesdag) blijkt dat vaak vrouwen die verdacht werden van ‘horizontale’, dan wel seksuele collaboratie stevig werden aangepakt. Hun enige ‘misdaad’ was vaak dat ze verliefd waren geworden op een Duitse soldaat en sommigen waren zelfs daar volkomen ‘onschuldig’ aan.
In het nawoord betoogt de auteur betoogt dat dé collaborateur niet bestaat. De verschillen tussen de vrouwelijke collaborateurs zijn eenvoudigweg te groot om het voor de Duitsers werkende smaldeel van de Nederlandse en Vlaamse bevolking over één kam te scheren.
De gepresenteerde feiten worden onderbouwd met een notenapparaat en een bronnenlijst. Een register maakt het boek tevens geschikt als naslagwerk.
Het lezen van dit boek viel mij niet mee. Je wordt beslist niet vrolijk van al die afschrikwekkende misdaden en het verraad, en dat is beslist een understatement. Toch is het goed dat deze zaken worden geboekstaafd en dat is de verdienste van het noeste speurwerk van de auteur.
Paul van de Water – Foute vrouwen. Handlangsters van de nazi’s in Nederland en Vlaanderen. ISBN 978-94-0191-855-8, 352 pagina’s, € 25,00. Utrecht: Uitgeverij Onmiboek 2022.