Hongertochten tussen Den Haag en Friesland in 1945
Afscheid moeten nemen van je kinderen omdat je geen eten voor ze hebt. Een hard gelag.
De laatste oorlogswinter (1944-1945) wordt ook wel de hongerwinter genoemd. Vooral in de steden was regelmatig gebrek aan eten. Eten dat nog wel op het platteland en vooral bij de boeren aanwezig was. Ik herinner me de verhalen van mijn in Rotterdam woonachtige ouders die regelmatig op de fiets naar hun boerenfamilie trokken om daar een paar dagen te logeren en een beetje normaal te kunnen eten. Ook maakte mijn vader lange fietstochten om met eetbare zaken thuis te komen.
Auteur
Jan Hillenius (Den Haag, 1971) is journalist en programmamaker. Met Michel van Egmond schreef hij de bestsellers Topshow en INSIDE.
Rietje Boersma-Salm, zijn oma, maakte op de fiets drie van dergelijke tochten naar Friesland. Ze deed hierover verslag in Drie tochten naar Friesland (1976). Kortgeleden ontdekte zijn oom Frits Boersma de complete correspondentie uit de hongerwinter tussen Jans moeder Noortje en zijn oma. De toen elfjarige Noortje was uiteindelijk samen met haar vierjarige zoontje Frits van Den Haag naar Friesland gebracht, waar beiden tot na de bevrijding verbleven.
De correspondentie wordt hier integraal gepubliceerd, voorafgaand door een verslag over Rietjes fietstochten en afgewisseld met passages over met name het leven in Den Haag, dat niet alleen geteisterd werd door de bezetting, maar ook door Britse bombardementen, die bedoeld waren voor de lanceerinstallaties van de beruchte V2-raketten.
Rietje werd ondergebracht bij een domineesgezin in Oosthem waar ze weliswaar goed werd behandeld, maar de nestwarmte en geborgenheid van thuis erg miste. Ze hunkert naar brieven van haar ouders, die echter vanwege de chaos bij de post sterk vertraagd en niet op volgorde arriveren. ‘Norepietje’ houdt zich meestal groot, maar…
Alles bevalt me hier goed behalve de school. Ik voel me er zo buiten.
Nora bevindt zich op fietsafstand van Frits die bij een liefdevol boerengezin de tijd van zijn leven heeft. Hij stopt zelfs min of meer ongemerkt met bedplassen.
Na de Bevrijding heeft het nog heel wat voeten in de aarde voordat Rietje haar kinderen weer mag ophalen en het gezin wordt herenigd.
Nora schrijft goed voor een elfjarige. Ze weet haar eigen situatie en die van anderen goed te observeren en tussen de regels door blijkt haar heimwee. Maar ze weet ook te genieten van het eten en van haar bezoekjes aan de boerderij. De brieven van Rietje zijn warm en laten haar grote verlangen naar haar kinderen duidelijk blijken. De opgenomen kiekjes geven een mooi tijdsbeeld.
Een waardevol verslag van de moeilijke keuzes waarvoor mensen gesteld kunnen worden.
Jan Hillenius – Houd je maar flink. Hongertochten tussen Den Haag en Friesland in 1945. ISBN 978-94-6262-401-6, 175 pagina’s, € 19,95. Zwolle: Waanders Uitgevers 2022.