Waarom grenzen liggen waar ze liggen
Leuke en interessante weetjes ‘van over de grens’.
We hadden onze eerste auto en daarmee werden regelmatig uitstapjes in het weekeind gemaakt. Verre familieleden in buitenplaatsen als Ter Aar, Nieuw-Vennep, Zoetermeer en Bergambacht werden bezocht. Maar het leukste waren de uitstapjes, bijvoorbeeld naar Baarle-Nassau. Het tweelingdorp zou Belgisch zijn, een stukje Vlaanderen in Noord-Brabant. Ik snapte er niets van.
Wat later gingen we echt de grens over naar België. Om daar te kunnen betalen moesten we guldens inwisselen. Die zomervakantie brachten we in het Limburgse Slenaken door en gingen niet alleen naar het Drielandenpunt in Vaals, maar ook naar Aken, het pittoreske Monschau, de watervallen van Co en nog veel meer moois. Dagelijks gingen we de grens over en we smokkelden een heus fototoestel mee terug.
Jarenlang moest je op zakenreis of op vakantie rekening houden met mogelijke grenscontroles, totdat we daarvan, althans in Europa, werden bevrijd door Schengen.
Het verschijnsel grenzen fascineerde velen, waaronder Milo van Bokkum die een boek schreef over de verrassende, vaak komische manier waarop met name Westerse diplomaten de wereldkaart hebben geprobeerd vorm te geven, en over die onvoorziene, vaak allerminst komische gevolgen daarvan: conflicten, opgesplitste volkeren of simpelweg praktische problemen voor mensen die naast die grenzen wonen.
Auteur
Milo van Bokkum studeerde aan verschillende nationale en internationale universiteiten. Hij behaalde zijn master Journalistiek en Media aan de Universiteit van Amsterdam en is werkzaam als redacteur economie bij NRC Handelsblad.
Het boek begint met het verschijnsel exclaves, bijvoorbeeld in de grensstreek tussen India en Bangladesh. Andere voorbeelden: West-Berlijn voor de val van de muur (1989) en Kaliningrad (het voormalige Königsberg). Aan het verschijnsel ‘Liniaalgrenzen’ (bijvoorbeeld tussen de Korea’s) is een apart hoofdstuk gewijd. Nederland annexeerde na de Tweede Wereldoorlog Elten en Tudderen, maar die gingen in 1963 weer terug naar Duitsland.
Soms nemen de bewoners zelf het heft in handen als een situatie al te onpraktisch wordt, bijvoorbeeld in het tweelingdorp Kerkrade/Herzogenrath. Wist u dat de Belgen na de Eerste Wereldoorlog serieus geïnteresseerd waren in het annexeren van Zeeuws-Vlaanderen en Limburg? U leest ook hoe ooit Sint-Maarten opgedeeld werd tussen Frankrijk en Nederland. De dekolonisatie van Caraïbische eilanden is een ander verhaal.
Het Europese ministaatje Monaco kon overleven door eeuwenlang Frankrijk en Italië tegen elkaar uit te spelen. Frankrijk en Spanje kwamen er niet uit wie Andorra kreeg en San Marino werd niet opgeslokt door de nieuwe Italiaanse staat omdat de nationalist Garibaldi er ooit onderdak had gekregen. Over de status van de Griekse monnikenstaat Athos kan men twisten, maar de monniken bepalen wie er binnenkomt; geen vrouwen, zelfs geen vrouwelijke dieren.
Ooit van neutraal Moresnet gehoord? Het was zelfstandig van 1816 tot 1920.
Een plezierig geschreven, mooi geïllustreerd boek vol interessante voetnoten uit de wereldgeschiedenis.
Milo van Bokkum – Grensstreken. Waarom grenzen liggen waar ze liggen. ISBN 978-90-282-1110-0, 224 pagina’s, € 25,00. Amsterdam: Van Oorschot 2022.