De moeder des Vaderlands
Prinses, Koningin en weer Prinses.
Juliana (1909-2004) was Koningin der Nederlanden van 1948 tot 1980. Hoewel haar moeder nog Koningin was toen ik het levenslicht aanschouwde was zij ‘mijn Koningin’, veel meer dan haar dochter en opvolgster Beatrix.
Binnenkort is het 75 jaar geleden dat Koningin Juliana werd ingehuldigd in de Amsterdamse Nieuwe Kerk. Een mooie aanleiding om in diezelfde Nieuwe Kerk een tentoonstelling aan haar te wijden. De titel De eeuw van Juliana is goed gekozen, ook voor dit bijbehorende boek, omdat ‘de oude Koningin’ (ooit ook de eretitel van haar moeder Wilhelmina) bijna 95 jaar mocht worden.
Veel facetten van het leven van Juliana komen in dit kloeke boek aan de orde. Bij wijze van inleiding schreef Herman Pleij De eeuw van Juliana (1909-2004), waarin hij laat zien hoe de Oranjes verwant waren aan vrijwel alle vorstenhuizen van Europa. Pleij benadrukt de eigen stijl van Juliana tegenover de van haar volk vervreemde Wilhelmina. Hiermee heeft ze volgens hem de monarchie gered.
Aandacht wordt besteed aan de huisvesting van Juliana, eerst op Paleis Het Loo, later vooral op Paleis Soestdijk, dat zij bepaald niet overdadig inrichtte. Ook de hofhouding komt aan bod, waarin de regering moest ingrijpen vanwege de affaire Greet Hofmans. Een apart artikel sprekend Juliana behandelt het mondeling taalgebruik van de vorstin: algemeen keurig standaard Nederlands, met af en toe woorden uit ‘het hogere echelon’, zoals trachten en het land hebben aan. René Appel noemt het assertief en emotioneel.
Ad van Liempt bespreekt Juliana’s moeizame relatie met de media en laat zien dat de jaren dat ze in Canada woonde (1940-1945), ver van moeder en echtgenoot, daarop een uitzondering vormden. Ze trad daar en in de Verenigde Staten op als ambassadeur van Nederland.
Martijn Akkerman besteedt uitgebreid aandacht aan Juliana’s uiterlijk vertoon door middel van kleding en juwelen. Ze wilde tijdens haar inhuldiging géén diadeem dragen. Maar op staatsbezoek en tijdens de ontvangst van belangrijke gasten was ze de majesteitelijke koningin, die uitpakte met grote avondtoiletten, bont en juwelen. Als kind droeg ze soms klederdracht om de verbondenheid van het vorstenhuis met te verschillende regio’s uit te drukken.
Juliana las graag, ze kwam na haar aftreden regelmatig in de Baarnse Boekhandel den Boer. Ze voelde zich thuis onder schrijvers en bezocht graag het Boekenbal. Het toneelstuk dat Annie M.G. Schmidt schreef voor haar toneelgroepje is helaas nooit bekendgemaakt. We weten alleen dat er veel is gelachen.
In de West werd de koningin op handen gedragen. Ze kwam er graag.
Dit prachtig geïllustreerde boek begint met een tijdlijn van het leven van Juliana. Compleet is het niet, maar het is vooral een fotoboek ter gelegenheid van een tentoonstelling en daarin passen kennelijk onderwerpen als Greet Hofmans, haar ontrouwe echtgenoot en de verhouding met haar premiers kennelijk minder. Desalniettemin een mooi geïllustreerd tijdsbeeld. Persoonlijk heb ik weinig affiniteit met de gekozen omslagfoto, maar over smaak valt nu eenmaal niet te twisten.
De eeuw van Juliana. ISBN 978-94-625-8505-8, 160 pagina’s, € 29,95. Zwolle: WBOOKS / Amsterdam: De Nieuwe Kerk 2022.
De keuze voor de illustraties bij deze recensie moest, vanwege de rechten, beperkt zijn. Zo kunnen wij de foto van voor haar personeel chocolade schenkende vorstin hier niet afbeelden. Kijk hiervoor op https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/fotocollectie/adb66128-d0b4-102d-bcf8-003048976d84 en kijk nog eens naar Wim Sonnevelts conference De Stalmeester (koninklijke vel).
NB De Nieuwe Kerk Amsterdam presenteert tot en met 10 april 2023 de tentoonstelling: De eeuw van Juliana, een koningin en haar idealen. Een presentatie met ruim tweehonderd kunstobjecten uit de Koninklijke Verzamelingen.