Onbekend stuk geschiedenis
Nederlandse schilders op Bali en in de jappenkampen.
In dit tweede Indiëboek schrijft Jan Brokken over de tijd die zijn ouders en twee broers doorbrachten in Nederlands Indië in de jaren in en rondom de Tweede Wereldoorlog. Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel is gewijd aan Olga, zijn moeder. Zij verbleef met haar zoons in het vrouwenkamp Kampili op Zuid-Celebes. Het tweede deel gaat over vader Han. Hij verbleef in het kamp Parepare. Veel aandacht wordt besteed aan de kunstschilders Willem Hofker en Rudolf Bonnet die zich in hetzelfde kamp bevonden. Terwijl vader Brokken dwangarbeid moest verrichten in de haven konden de schilders gewoon hun werk voortzetten. Het derde deel speelt na de oorlog. Voor de familie Brokken was dat een verwarde tijd. Het gelukte vader Brokken niet om zijn vak als predikant te hervatten. Daarom keerde het gezin terug naar Nederland.
Auteur
Jan Brokken (1949) studeerde aan de School voor Journalistiek. In Bordeaux volgde hij de studie politieke wetenschappen. Hij werkte bij voor Trouw en de Haagse Post. In 1984 debuteerde hij als schrijver. Hij reisde veel en schreef boeken over zijn reiservaringen. In 2004 vestigde hij zich in Nederland en schreef de roman Mijn kleine waanzin. Inmiddels schreef hij ruim dertig boeken, zowel fictie als non-fictie. Toen Jan werd geboren waren zijn ouders en twee broers pas teruggekeerd uit Indonesië. Zij hadden allen het kampleven meegemaakt. Aan Jan werd weinig verteld. Hij ging later op onderzoek uit en bezocht ook Indonesie. In De tuinen van Buitenzorg beschreef hij het leven van zijn ouders in Nederlands Indie voor de oorlog. De kampschilders handelt hoofzakelijk in de jappenkampen.
Het verblijf van Olga in het jappenkamp wordt zeer uitgebreid beschreven. Je krijgt een goed beeld van het leven in dit kamp. Afgezien van het slechte en spaarzame eten lijkt het dagelijks leven mee te vallen. Dat kwam door de kampcommandant Yandji. Hij was heel wispelturig. Soms was hij wreed en ranselde hij er op los, maar hij hield ook muziekavonden en ad en toe was er zelfs een feestje. Er was ook een schilderes Maria Hofker-Rueton die haar gang kon gaan. Ze gaf zowaar tekenles. Een vreemde zaak waren de bombardementen van Amerikanen. Het kamp werd zelfs een keer verwoest, waarna een verhuizing plaatsvond. In dit ‘boskamp’ liepen wilde honden rond. De zonen van Olga, Boris en Michiel, waren daar heel bang voor. Later in Nederland is hun angst voor honden gebleven.
Over Jan Brokkens vader komen we weinig te weten. Als we iets over zijn kampleven horen gaat het om veronderstellingen. Zo neemt Jan aan dat zijn vader omging met de twee kunstschilders en dat hij lezingen hield. De schilders Hofker en Bonnet krijgen veel aandacht. Het verhaal begint in Bali. Voor de oorlog was dit eiland geliefd bij kunstenaars. Ook het echtpaar Brokken was volkomen thuis op dit eiland. Het liefst wilde vader Brokken na de oorlog terug naar Bali, maar dat werd niet toegestaan. Ook de beide schilders wilden terug naar dit eiland, maar Britse militairen hielden het eiland in isolement. Alleen Bonnet keerde in 1947 terug naar Bali. Op het eiland was toen sprake van een hevige onafhankelijksstrijd. Het echtpaar Hofker keerde terug naar Nederland waar erkenning voor hun werk uitbleef.
Echtpaar Hofker
Een sterk punt van dit boek vormen de vele illustraties. Het gaat om de schilderijen van Rudolf Bonnet en van Maria en Willem Hofker. De schilderijen zijn verrassend mooi, vooral die van de tempeldanseresjes in hun prachtige gewaden. Helaas zijn ze wat aan de kleine kant.
Jan Brokken schreef een interessant en nuttig boek over een voor de meeste Nederlanders onbekend stuk geschiedenis. Het artistieke leven op Bali, het harde leven in een jappenkamp en de chaotische periode na de oorlog worden in deze roman goed in beeld gebracht.
Jan Brokken – De kampschilders. ISBN 978-90-450-4592-4, 316 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Atlas Contact 2022.