Een puber in de oorlog
Een liefde en een treinreis.
Val, bom is het verhaal van de zeventienjarige scholier Karel Ruis in de meidagen van 1940. Er is sprake van oorlogsdreiging. Op een dag is het zo ver, de Duitsers vallen Nederland binnen. In het gezin wordt er zeer verschillend gereageerd. Zijn vader gaat weer slapen. Zijn broer gaat zich melden bij de burgerwacht en Karel gaat de stad in en is teleurgesteld als hij ziet dat het dagelijks leven gewoon doorgaat. Het gaat om gebeurtenissen die Kouwenaar echt heeft meegemaakt, dat geldt ook voor het vallen van enkele bommen op de binnenstad van Amsterdam.
Auteur
Gerrit Kouwenaar (1923-2014) was een van de meest gelauwerde Nederlandse dichters uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Aanvankelijk behoorde hij bij de Vijftigers, maar later ontwikkelde hij een geheel eigen stem. Hij ontving onder meer de P.C. Hooftprijs en de Prijs der Nederlandse Letteren. Als jonge schrijver publiceerde hij drie romans: Negentien-nu, Ik was geen soldaat en Val, bom. Deze roman werd herzien in 1963 en in 2023 opnieuw uitgegeven ter gelegenheid van het verschijnen van Kouwenaars biografie.
Van zijn oom Robert heeft Karel de opdracht gekregen een brief te brengen bij mevrouw Mexocos. Ze is een artistieke Joodse vrouw. Hij wordt op slag verliefd op haar zestienjarige dochter Ria. De volgende dag gaat hij met haar wandelen. Zijn ouders zijn fel tegen zijn omgang met Ria. Ze zijn woedend, maar Robert blijft ijzig kalm. Tegen zijn vader zegt hij: Ja, het is mij tenminste verteld dat jij mijn vader bent. Maar soms twijfel ik er wel eens aan. In ieder geval betreur ik het ten zeerste.
Uitvoerig beschrijft Kouwenaar de treinreis die Karel maakt naar het dorp van oom Robert. Het is een opmerkelijke reis die heel moeizaam verloopt, de oorlog is nu echt begonnen. De vele korte gesprekjes die hij voert met medepassagiers geven goed de onzekere sfeer weer die in die dagen heerste. Als hij eindelijk in het dorp van zijn oom en tante aankomt, wordt hij geconfronteerd met de harde feiten van de oorlog.
Dat deze novelle van Kouwenaar na die lange tijd opnieuw is uitgegeven blijkt heel zinvol. Het boek is geschreven vanuit het perspectief van een zeventienjarige jongen en geeft een goed beeld van de beginnende oorlog en de reacties van de mensen. Bovendien is het verrassende goed geschreven. Met weinig woorden wordt heel veel verteld.
Een aangename hernieuwde kennismaking.
Gerrit Kouwenaar – Val, bom. Nawoord Wiel Kusters. ISBN 978-94-6452-078-1, 108 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2023.