De verbeelding van de oorlog
Het ongemak van het doden.
Er school een zekere logica in de woorden die de jonge soldaten te horen kregen toen zij hun opleiding startten: Er is een verschil tussen doden in de oorlog en doden om te doden. Oorlogsdoden zijn geen misdaden, want jullie hebben dan gedood voor een nobele zaak. Maar in de praktijk, zo ontdekken de soldaten, is het leven anders. De ordonnans, de kolonel en de generaal, alle drie gestationeerd op dezelfde plek, ervaren de oorlog als een hel. De generaal is veranderd in een bloedeloze pop, de ordonnans in een bange jongen die zijn werk haat en alleen nog troost vindt bij de brieven van zijn moeder en de kolonel in een man die een taak vervult die ieders afgrijzen opwekt. Martelen, dat is zijn taak. En volgens zijn hoger geplaatsten is hij daar goed in. Het probleem is dat hij lijdt aan een continu ongemak, hij heeft geen hart voor zijn werk, voelt zich geen deel van de werkploeg. Dat was gevaarlijk. Twijfel was een gevaarlijk virus dat de overwinning in gevaar kon brengen. Als de kolonel ’s avonds naar bed ging vreesde hij de nacht, hij was bang dat zijn slachtoffers tot leven zouden komen in zijn slaap.
Als de ordonnans de kolonel na aankomst zijn slaapkamer wijst, verontschuldigt hij zich dat er zoveel lawaai van buiten doordringt. Het is het lawaai van de herovering. Het zal de kolonel het slapen lastig maken. De kolonel is opgelucht, misschien blijven zijn slachtoffers weg. ‘Ik slaap niet,’ antwoordt hij. Hij slaapwandelt door het leven, een man die niet slaapt maar martelt als werk, een geest in continue actie. Dat is zijn straf. Zijn slachtoffers martelen hém nu, door hem het geheugenverlies van de slaap te ontzeggen, hij zal levenslang lijden hierdoor.
Auteur
Emilienne Malfatto (1989) is fotograaf, schrijver en journalist. Ze werkte als oorlogsfotograaf in Irak en schreef in Latijns-Amerika reportages over drugscriminaliteit. Haar romans zijn bijna novelles. Voor haar debuut Que sur toi se lamente le Tigre, over een vrouw in Irakdie ongehuwd zwanger raakte, ontving ze in 2021 de Prix Goncourt du premier roman. Dit nieuwe boek over oorlog verschijnt in negen talen.
Dit boek wordt een allegorisch verhaal genoemd, maar in de huidige tijd waarin de gruwelijke oorlogen elkaar opvolgen kun je tijdens het lezen alleen maar voor je zien hoe en waar de hoofdpersonen (nog) leven, hun brits ligt in elke oorlog. Hun wapens zijn overal hoorbaar. Wie martelt wie en hoe lang nog?
Malfatto schrijft fotografisch, in kleur en in nuances van zwart en wit, beeldend komen haar grijzen tot leven, de druppels bloed van de oorlog lichten schrijnend daar tussen op. Het is duidelijk dat dit werk is geschreven door iemand die als fotojournalist met haar laarzen in de modder stond, haar waakzame ogen gericht op het leed rondom, haar oren vol geluiden van pijn, mortieren en granaten. Vernietiging rondom, gevoelens uitgeschakeld.
Een aanklacht tegen de gruwelen van de oorlog. Briljant.
Emilienne Malfatto – De kolonel slaapt niet. Vertaald uit het Frans (Le colonel ne dort pas)door Martine Woudt. ISBN 978-94-6452-088-0, 126 pagina’s, €21,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2023