Historie in levenden lijve
Liefde in de wurggreep van Hitler.\
Als Betty Lind, afkomstig uit een dorpje in het noorden van Zweden, zeventien jaar oud is mag ze als dienstmeisje gaan werken in Stockholm. Ze heeft er jarenlang naar uitgekeken, want het is altijd haar droom geweest om te kunnen leven in de grote stad. Graag had ze meer geleerd en lezen is dan ook haar grote passie. De vroege dood van haar vader en de daarop volgende armoe thuis hebben doorleren echter onmogelijk gemaakt. Ze is klaargestoomd voor het runnen van een huishouden, koken, schoonmaakwerk, alle zware arbeid inbegrepen. In de trein naar Stockholm ontmoet ze Martin Fischer, een joodse literatuurdocent aan de universiteit. Zij raken aan de praat door het boek dat Betty leest en hij leent haar een ander boek uit, met de vraag of ze hem daarover haar mening geven wil. Uit de boeken-correspondentie groeit een diepe vriendschap en daaruit ontspruit hun liefde. Betty en Martin willen later samen verder in het leven. Voorlopig leren ze elkaar via afspraakjes nader kennen.
Intussen is Betty aan het werk gegaan in het huis van dokter Molander, zijn vrouw en zoon Carl-Axel die zelden thuis is. Mevrouw is een onsympathieke tante die het Betty bijzonder lastig maakt. Dokter Molander is aardig, soms meer dan aardig, hij bewondert Betty omdat ze met haar mooie blonde haren zo’n ‘Arisch type’ is. Betty heeft geen idee wat hij daarmee bedoelt, maar haar nieuwe vriendin Viola maakt haar snel wegwijs. Het is 1937, in Duitsland maakt Hitler furore en de vrees voor oorlog groeit. Dokter Molander, zo ontdekt Betty tot haar grote schrik, is een fervent aanhanger van Hitler en hoort in Zweden bij de bruinhemden die nazistische bijeenkomsten houden. Ook zijn die bruinhemden zeer anti-Joods. Betty spreekt intussen steeds vaker met Martin af, het leven lacht haar toe. Maar Martin maakt zich zorgen om de naderende oorlog en de anti-Joodse houding van de nazi’s. Hij vertelt Betty dat hij en zijn broer Paul waarschijnlijk een tijd op reis moeten. En dan plotseling komt hij een afspraak niet na en laat Betty vruchteloos wachten op hun vaste afspraakpunt. Ook schrijft hij haar opeens niet meer.
Auteur
Katarina Widholm (1961) woont en werkt in Hudiksvall in Zweden. Ze heeft meerdere kinderboeken op haar naam staan. In 2021 debuteerde ze in de volwassenenliteratuur met Met hart en ziel. Het boek is het eerste deel van de trilogie Het Zweedse lot. Deel 1 was meteen een groot succes bij lezers en critici. In Zweden zijn de volgende delen inmiddels ook uitgekomen.
Betty blijft wanhopig achter. Zijn Martins brieven en wat boeken nu het enige tastbare souvenir dat zij heeft van de grote liefde van haar leven? Dat kan toch niet waar zijn! Intussen komt de oorlog steeds dichterbij. Martin blijft onvindbaar.
In dit eerste deel van Het Zweedse lot tekent zich al een deel van het verhaal van Betty’s toekomst af. Maar andere vragen blijven onbeantwoord en het zou niet netjes zijn zelfs maar een tip van de sluier op te lichten. Wat uw recensent wél kwijt wil: dit is een aangrijpend, een fascinerend en zo mooi geschreven roman dat ik popel om de delen twee en drie te gaan lezen. Ik hoop dat ze snel vertaald worden.
Dit is een historische roman over hoe het doodgewone volk de geschiedenis beleeft en ondergaat van de komst van de Tweede Wereldoorlog. Ze lijden eronder en moeten intussen hun doodgewone leven zien te leiden voor zover ze daartoe nog kans zien.
Een geweldig mooi boek.
Katarina Widholm – Met hart en ziel. Vertaald uit het Zweeds (Räkna hjärtslag) door Daniëlle Stensen. ISBN 978-90-225-9964-8. 415 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Uitgeverij Boekerij 2024.