De familie Van Oldenbarnevelt en prins Maurits
Onrecht vraagt om wraak.
Deze historische roman vertelt over de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt, raadspensionaris van Holland, een groot staatsman met veel verdiensten voor het land. Stadhouder Prins Maurits van Oranje was oorspronkelijk bevriend met Van Oldenbarnevelt. Toch werd hij veroordeeld voor landverraad en onthoofd op 13 mei 1619. Het feit dat hij in de godsdienststrijd de ‘verkeerde kant’ koos speelde daarbij eveneens een rol. Het grootste gedeelte van de roman bestaat uit het beramen van een aanslag op Maurits.
Auteur
Frans van Schaik (1956) werkte meer dan 40 jaar in het mbo-onderwijs en was hoofd internationalisering aan het ROC Horizon College in Noord-Holland. Hij is inmiddels gepensioneerd, woont in Denemarken en besteedt de meeste tijd aan het doen van onderzoek en schrijven. Hij debuteerde als auteur met de historische roman Scheyn.
De schrijver geeft aan dat de roman gebaseerd is op ware historische gebeurtenissen. Een geschiedeniskenner zal door dit boek niet verrast worden door nieuwe feiten. In een apart hoofdstukje getiteld ‘Wetenswaardigheden’ geeft Van Schaik precies aan wanneer het om ware gebeurtenissen gaat en wanneer om fictie. Het verhaal bevat zeer veel personen. Ook de familierelaties zijn ingewikkeld. Een uitgebreid overzicht van de personen helpt de lezer gelukkig.
Van Schaik is er goed in geslaagd het leven in Holland tussen 1619 en 1625 te weer te geven. Bepaalde scenes zijn heel inzichtelijk en beeldend beschreven. Bijzonder is het gedeelte waarin een familiebijeenkomst plaatsvindt waar Jan Francken, de vroegere knecht van Johan van Oldenbarnevelt, precies vertelt hoe de onthoofding plaatsvond. Interessant is het stuk waarin wordt beschreven hoe het gieten van kanonnen in zijn werk ging. Het gebruik van allerlei termen draagt ook bij aan de sfeer van die tijd. Het gaat onder meer over begrippen als bolkenvanger, bultzak, busschieter, kardoes, karos, saaiwerker. Heel boeiend zijn de beschrijvingen van de vele herbergen en taveernes. De waard is meestal gastvrij en serveert heerlijke gerechten. Ze worden steeds uitvoerig beschreven.
Het grootste gedeelte van de roman is gewijd aan het voorbereiden en organiseren van een aanslag op prins Maurits. De belangrijkste plannenmaker is Johans zoon Willem van Oldenbarnevelt en in mindere mate diens broer Reynier. Ze betrekken steeds meer mensen bij de aanslag, de meesten worden betaald. De grote vraag is natuurlijk of de aanslag gelukt. De geschiedenis geeft het antwoord.
Op de achtergrond speelt de godsdienststrijd tussen de remonstranten en de contraremonstranten. De remonstranten braken met enkele traditionele opvattingen. Zij erkenden de vrije wil van de mens, terwijl de contraremonstranten geloofden dat alles in het menselijk leven voorbestemd was. Maurits was contraremonstrant, de familie Van Oldenbarnevelt remonstrant.
De contraremonstrante kerk werd de officiële kerk. Remonstrantse diensten werden verboden en hun predikanten het land uitgezet. In het boek wordt een clandestiene remonstrantse dienst beschreven.
Frans van Schaik schreef een zeer interessante roman over Maurits en Van Oldenbarnevelt. De meesten kennen wel de hoofdzaken van deze geschiedenis, maar het is fijn dat je nu precies te weten komt wat er toen gebeurde. Wat een onrecht, wat een wreedheid! Het boek kent een vlotte toegankelijke stijl. De schrijver brengt alles dichtbij, je waant je in de zeventiende eeuw.
Een boeiende en interessante historische roman.
Frans van Schaik – Aanslagh. ISBN 978-94-6365-635-1, 331 pagina’s, € 24,95. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser 2024.