450 jaar Leidens Ontzet
Oorlog en liefde, Geuzen en Spekken.
Hutspot, brood, schapenkaas en pekelharing, alle Leidenaren eten het traditiegetrouw op 3 oktober, op de dag dat zij Leidens Ontzet herdenken. Maar kent iedereen ook het verhaal over die dag van de bevrijding, 450 jaar geleden? Magdalena Moons was de heldin van die dag, de vrouw die Leiden redde. Rozemond wekt haar tot leven.
Magdalena Moons, geboren in 1541, woont in Den Haag. Haar vader is overleden en sinds die tijd is haar prinsgezinde oudere broer Willem verantwoordelijk voor haar eer. Maar omdat de Spaanse legers het land bezetten zijn de Oranjegezinden in gevaar. Het leger van hertog Alva heeft zijn intrek genomen in Den Haag. Willem vlucht naar Leiden en wordt daar burgemeester. Zijn stad is hermetisch afgesloten om de Spekken (Spanjaarden) buiten te sluiten. Maar Willem zit dringend verlegen om rollen papier die hem in gevaar zouden kunnen brengen als ze in verkeerde handen vallen. Daarom vraagt hij zijn zus die stiekem voor hem te gaan ophalen uit zijn oude kantoor aan het Lange Voorhout. Magdalena houdt wel van een avontuurtje, zij kleedt zich op haar paasbest en gaat op pad. In Willems voormalige kantoor houden Spaanse soldaten de wacht. Maar Magdalena weet desondanks in Willems kamer door te dringen en zoekt de gevraagde papierrollen bij elkaar. Alles verloopt voorspoedig. Ze schudt de brutale soldaten van zich af en wil net huiswaarts keren als ze een Spaanse officier tegenkomt. Magdalena krijgt een glimlach van hem, ze praten wat samen en zowaar, Cupido schiet zijn pijlen af, recht in Magdalena’s hart. Als ze de officier drie weken later tegenkomt wanneer ze gaat dansen, blijkt dat ook hij diep getroffen was door de blonde Magdalena. Later vertelt hij haar dat ze een magneet voor hem was die zijn ogen vastzogen. Hij zegt “Jij was anders dan die andere Hollandse dames, schonkig van het rondzeulen van hun juk, met grote handen vol met kloven alsof het leven een synoniem is voor koeien melken, maar gelukkig ook niet zo poppig, precies en preuts als die Spaanse dames (…). Een ontstemd smoelwerk met een bestraffende blik die het laatste restje mannelijk wellust blust.’ Die strelende woorden komen niet van zómaar-een-officier, Magdalena heeft haar hart verloren aan de Spaanse opperbevelhebber Francisco de Valdéz. En daarmee bevindt ze zich in een heel moeilijke positie die haar zowel geluk als problemen bezorgt.
De twee geliefden houden hun hartstochtelijke relatie eerst geheim, maar na enige tijd ziet Valdéz er geen been meer in zich overal met Magdalena te vertonen. Uiteindelijk zal ze, om haar relatie met de man Valdéz te redden, de militair Valdéz benadelen. De inwoners van de stad Leiden lijden aan de pest, veel van hen sterven en wie nog leeft gaat bijna dood van de honger. Maar de bestuurders willen de stadspoorten niet voor de Spekken opendoen. Ze hopen dat ze het kunnen uithouden tot de Watergeuzen arriveren. Magdalena Moons komt in actie. Ze lokt haar wellustige geliefde in haar armen en in haar bed en speelt een sensueel hartstochtelijk liefdesspel met Valdéz en met de tijd. Dit uitstel wordt de Spanjaarden fataal. De Watergeuzen bereiken de stad Leiden. Ze zetten de polders onder water en de Spanjaarden moeten vluchten. Leiden opent de poorten – de stad draagt niets voor niets de geuzennaam ‘Sleutelstad’ – en wordt ontzet, op 3 oktober 1574. Eindelijk! Bij de Lammenschans staat een grote pan hutspot die wordt verdeeld onder de bewoners, er is kaas, wittebrood en gepekelde haring… De zieke en hongerige Leidenaren krijgen eindelijk weer te eten. Feest voor de stad, feest voor de hele Republiek. Magdalena Moons heeft met haar hartstocht de stad gered.
Auteur
Matthias Rozemond (1962) studeerde Duitse taal- en letterkunde. Hij begon al jong met het schrijven van poëzie. Zijn bundel Schepijs op Zomeravonden verscheen in 2000. Rozemond schrijft recensies voor Het Parool en vertaalt Duitse poëzie. In 2007 debuteerde hij met de literaire thriller Apollovlinder. Rozemond schreef historische romans over de beroemde schilders Jeroen Bosch, De Duivelskunstenaar (2016) en de jonge Rembrandt Het spel van licht en donker (2018). In het verlengde van dit thema verscheen een historische roman waarin Het Melkmeisje (2023) van de schilder Johannes Vermeer tot leven komt. In 2021 kwam Amalia uit, gevolgd door Hoogheid, (2022), beide romans verbeelden het leven van Amalia van Solms, de grondlegster van het hedendaagse koningshuis.
‘Ooggetuigenverslagen ontbreken’, schrijft Rozemond in zijn nawoord. ‘Maar in wetenschappelijke historische verslagen zijn de piketpaaltjes geslagen voor de bouwstenen van deze roman.’ Magdalena Moons en haar geliefde opperbevelhebber Francisco de Valdéz, zo vertelt Rozemond, zijn in 1578 uiteindelijk getrouwd en kregen twee zoons. Matthias Rozemond heeft de woelige eerste maanden van hun liefde op meesterlijke wijze beschreven. ‘Een vermetele poging om Magdalena’s levensverhaal coherent en overtuigend neer te zetten, ter lering en ter vermaak’, noemt hij dit veel te bescheiden.
Die vermetele poging is méér dan geslaagd te noemen. Rozemond bezit het grote talent zijn lezer terug in de tijd te plaatsen. Er zijn maar heel weinig schrijvers die dat zo overtuigend kunnen.
Ik verheug mij nu al op zijn volgende historische roman. Waarover zal die gaan? Wie wekt hij daarin tot leven? Het zal weer een feest om te lezen zijn, zoals ook Magdalena dat was.
Matthias Rozemond – Magdalena. Historische roman over de uitzonderlijke vrouw die Leiden redde. ISBN 978-90-21-04231-2. 329 pagina’s, € 23,99. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff 2024.