Dramoletten
Niets is heilig.
Robert Walser kreeg het idee om bekende sprookjes te gaan herschrijven. De oorspronkelijke inhoud werd grondig gewijzigd. Sprookjes bevatten een moraal, daar is niets van over. Een belangrijke wijziging is ook dat de soms wrede onderdelen van de sprookjes van Grimm werden vervangen. Het is nu een en al mildheid, vergevensgezindheid en humor. Ook de vorm veranderde hij. Hij maakte er dramoletten van, korte theaterteksten. Dit laatste kun je wel als geslaagd beschouwen. Wat was nu de bedoeling van de schrijver? Een beetjes spelen met de inhoud van bekende sprookjes? Het resultaat is heel wisselend, er is humor, er zijn mooie poëtisch gedeeltes, en ook is er grof taalgebruik: afzeiken, hou je muil, mafkees, vals secreet. Een echte stijlbreuk.
Auteur
Robert Walser (1878-1956) was een Zwitserse schrijver. Zijn oeuvre – dat klassiekers kent als De Wandeling, De Tanners, Jacob van Gunten en De rover – wordt hogelijk geprezen. Eerder verschenen De rover, De Tanners en De bediende in Nederlandse vertaling. Over hem verscheen in 1923 Wandelingen met Walser van Carl Seelig.
Een voorbeeld van een absurde inhoud is Sneeuwwitje. Sneeuwwitje vergeeft de koningin haar moordpoging, maar vraagt haar ook om vergeving. Spreek me vrij van argwaan die u zozeer kwetst. Ik wil u liefhebben, juist u. De koningin ondernam nog een tweede moordpoging. Nadat ze de jager verleid had stuurde ze hem met een mes naar het bos om Sneeuwwitje alsnog te vermoorden. In het stuk volgt zelfs nóg een poging Sneeuwwitje te doden. Die tuttebel moet weg. Dood haar en breng haar valse hart hierheen.
Bij Doornroosje is de romantiek ver te zoeken. Ze wordt wakker gekust door een vreemdeling. Ze is boos. De vreemdeling: Kom ik hier ongewenst, of wat? Doornroosje: Mij in een gave droom te storen! Ondanks dat ze de vreemdeling niet aantrekkelijk vindt, besluit ze toch met hem te trouwen. Weliswaar had ik mijn held anders voorgesteld, veel mooier, veel zwieriger en eleganter. Toch aanvaardt ze hem zoals hij is. Ze bedenkt l’appétit vient en mangeant. Bepaald niet romantisch, heel verstandelijk geredeneerd.
Assepoester is het uitgebreidste sprookje omdat de schrijver er veel nieuwe personages aan heeft toegevoegd. Ergerniswekkend is hoe hij Assepoester beschrijft. Zij is het sloofje van de familie. In de bewerking van Walser is Assepoester een echte masochiste. Citaat: ik hou van hen die mij zo hard en streng behandelen, verlang naar onterechte tuchtiging, naar valse woorden waar ik dan vrolijk om glimlach. Ze zit ook niet te wachten op haar prins. Ze prefereert de droom boven de werkelijkheid. Een personage dat Sprookje heet weet haar uiteindelijk toch over te halen om naar het feest met de prins te gaan. Het is wel opvallend dat in deze sprookjes de vrouwen steeds afhoudend zijn.
Tenslotte is er het verhaal van het kindje Jezus, voor veel mensen heel dierbaar. Het begint al met de boodschap van de engel die Maria zegt dat ze een bijzondere zoon gaat krijgen: de zoon van God. In het verhaal Het Christuskind bevinden Jozef en Maria zich met hun baby in een armoedige hut. Ze zijn zich van niets bewust. Allerlei bezoekers willen het knaapje zien dat de mensheid zal verlossen. Als Maria hoort dat het de Heiland is, reageert ze met de woorden Wie, dit kind? Bij de bezoekers zijn ook drie koningen. Een van hen zegt dat Jezus groot in liefde zal woorden, maar ook in lijden. Maria wordt direct ongerust. Later komt nog een engel zeggen dat het kind veilig zal zijn. Hij blijft om te waken. Mij heeft de baas naar hier gestuurd om ijverig de wacht te houden. Je zou dit verhaal vermakelijk kunnen noemen, maar de veranderingen leveren geen meerwaarde op.
Soms vermakelijke bewerkingen van sprookjes
Robert Walser – Sprookjes. Vertaald uit het Duits (Komödie, Märchenspiele und szenische Dichtungen) door Ard Posthuma. ISBN 978-90-834-1197-2, 117 pagina’s, € 19,50. Amsterdam: Uitgeverij Koppernik 2024.