Smölboek voor fans en haters
Over de blauwe Fraktetas, de Elly en de Billy niet te vergeten…
Geloof het of niet: er IS een kortste route. En hoe je het snelst bij de uitgang komt? ‘Rennen!’ zegt de verkoopster. Want van een geintje houden ze wel, de mensen van Ikea. Er is een boek verschenen dat vól aardige anekdotes over Ikea staat, de meeste ervan opgetekend uit de mond van Elly van Westerop-Sajet, een vrouw die na 37 jaar werken bij de meubelfamilie van haar pensioen gaat genieten. Elly is niet zómaar een verkoopster. Ze heeft tijdens haar lange staat van dienst op verschillende afdelingen gewerkt en ze had het overal ontzettend naar haar zin. Maar verkopen vond ze toch het leukste, dat zit haar nu eenmaal in het bloed.
Ze vertelt tijdens praatsessies aan ghostwriter Marcel Maassen het ene smeuïge verhaal na het andere. Over de man die met blote billen de ballenbak in dook, over mensen die extra genieten van een potje seks als ze dat – onder openingstijd – in een opgemaakt Ikeabed in een kleine modelslaapkamer kunnen doen, over de viezeriken die in de kamertjes plassen en poepen, in de laden van een kastje of in een show-wc-pot die is volgestort met beton en dus niet op de riolering aangesloten is…. Over de talloze keren dat zij en haar collega’s achterna geroepen worden met ‘Hej!’ (hallo op z’n Zweeds, maar nogal bot ‘Hé!’ op z’n Nederlands). Bot ja, want de lontjes van de Ikeaklanten zijn na de corona-epidemie aanzienlijk korter geworden. En dan helemaal in Amsterdam, Elly’s standplaats. In Ikea Haarlem of Amersfoort is de sfeer aanzienlijk beschaafder…Toenemende verhuftering. Hoe dat komt? Elly haalt haar schouders op. Geen idee. Om door te ratelen, óp naar het volgende Ikea-ervaringsverhaal. En Marcel Maassen maar luisteren.
Er bestaan Ikea-haters en Ikea-liefhebbers. Merkwaardig genoeg is er bij Elly thuis geen Ikea-stuk te bekennen, terwijl Maassen zijn hele huis vol Ikea spullen heeft staan. Met grote stukken als meubels, tot de kleinste eiersnijder… als Maassen bij Ikea is, komt hij altijd wel weer wat tegen wat hij niet kan en wil missen. Hij is de gedroomde Ikea-klant. Dat begon in 1983 toen hij ging studeren en bij Ikea zijn eerste Billy-boekenkast kocht en dat duurt tot de dag van vandaag. De eerste vestiging van het woonwarenhuis stond in Sliedrecht en werd in 1979 geopend. Critici waren sceptisch. Want de spullen waren weliswaar goedkoop, maar de klant moest wel zelf aan het werk. Hij kocht, moest de waren zelf naar huis brengen en ze vervolgens zelf in elkaar zetten. Dat zou nooit wat worden. Maar de critici kregen ongelijk. Ikea werd een doorslaand succes. En dat is nog zacht uitgedrukt.
Auteur
Marcel Maassen (1965) schrijft romans en non-fictie. In 2023 publiceerde hij Wat mama niet vertellen kon een indrukwekkende en veelgeprezen zoektocht naar de identiteit en het ware verleden van een moeder.
Zijn uitgever benaderde hem met de vraag of hij een Ikea-boek wilde schrijven. Toen Marcel kort daarna – winkelend bij Ikea, Elly tegen het lijf liep was de klik er snel. Elly vertelde dat ze na 37 jaar met pensioen ging. En ook dat ze zóveel had meegemaakt bij haar geliefde bedrijf, dat ze er wel een boek over vol zou kunnen schrijven. ‘Dat komt goed uit’, zei Marcels vrouw. “Hij staat voor je.” En zo werd dit boek geboren.
Maassen duikt ook in de geschiedenis van het bedrijf. Eerst in Zweden, daarna wereldwijd. Nu is Ikea een bedrijf met een omzet van (boekjaar 2023) 47,6 miljard, Ikea heeft 473 vestigingen in 63 landen. In Nederland staat het grootste filiaal in Amsterdam. En er werken, alweer wereldwijd: 219.000 mensen. Alle nieuwe producten zijn voorzien van Zweedse namen.
Elly, om even naar de vertelster van dit boek terug te keren, mag zich ook verheugen in een Ikeaprodukt dat haar naam draagt. Het is een theedoek, wat Elly van Westerop betreft – en ze heeft het echt niet hoog in de bol – is het een nuttig, maar bescheiden product, ze had liever iets aansprekenders met haar naam getooid gezien.
Weg van Ikea is een heerlijk, lekker leesbaar boek. Veel rare avonturen, en veel ditjes en datjes en weetjes over het immense bedrijf. Allemaal leuk, verbazingwekkend, opzienbarend en krankzinnig om te lezen.
Een smölboek, noemt Maassen het op z’n Zweeds. Even lekker als de befaamde gehaktballetjes van Ikea. Tast toe!
Marcel Maassen – Weg van Ikea. ISBN 9-789-493-3193-18. 253 pagina’s, € 22,50. Amsterdam: Uitgeverij Brandt 2024.