Een waarachtige zoektocht naar geloof, hoop en liefde in Nederland
Een buitenstaander in de refowereld.
Jonah Falke, zelf een agnost, raakte bevriend met Riekelt Pasterkamp, een freelancejournalist bij het Reformatorisch Dagblad. Valke had het plan om de kerken in de Bible Belt te bestuderen. De Bible Belt bestaat uit gebieden waar orthodoxe christenen wonen. Ze worden ook wel refo’s genoemd. Hij vroeg Pasterkamp om hem bij te staan bij het vinden van contactadressen. Zonder bemiddelaar zou hij weinig kans krijgen om met deze geïsoleerd levende gereformeerden vol achterdocht tegen de ‘heidenen’ in contact te komen. Pasterkamp wilde graag behulpzaam zijn. Hij had een heleboel contacten in de refowereld en zijn naam opende vele deuren.
Auteur
Jonah Falke (1991) is schrijver, kunstenaar, journalist, documentairemaker en columnist voor onder andere Vrij Nederland, de Volkskrant en Het Financieel Dagblad. Eerder publiceerde hij de romans Bontebrug en De mooiste vrouw van de wereld. Hij schreef ook non-fictieboeken: Van armoede en De geschiedenis van mijn sok.
Het boek bevat zeventien hoofdstukken. Daarin wordt verslag gedaan van bezoeken en gesprekken. Hij bezocht verscheidene kerkdiensten van verschillende kerkgemeenschappen. Falke begon in Apeldoorn met een kerkdienst in de minst orthodoxe kerk, de Hersteld Hervormde Kerk (kleine afsplitsing van de Hervormde Kerk die buiten de fusiekerk PKN bleef), met zo’n 400 bezoekers en hij eindigde met een kerkdienst in de zwaarste kerk, de Oud Gereformeerde Gemeente met 1500 kerkgangers. Hij sprak met een aantal predikanten die onderling nogal verschilden qua zwaarte. Daarnaast bezocht hij ook bijeenkomsten. Zo was hij aanwezig bij een themadag van de Dutch Bible Belt Network waar het die dag ging over de positie van de vrouw. Langdurig reisde hij mee met de verkiezingscampagne van de SGP. Hij bezocht de reformatorische pabo in Gouda en liep mee met een vrijwilliger van de Gevangenenzorg Nederland, een christelijke organisatie van vrijwilligers die gevangenen bezoekt.
Ten aanzien van de Bible Belt bestaat het vooroordeel dat hun gemeenschap gesloten is tegenover de boze buitenwereld. Zou hij uitsluitend sombere oerconservatieve mensen aantreffen? In de kerkdiensten die hij bezocht werd hij zeer argwanend bekeken. Contact met de kerkgangers kreeg hij niet. Van die kerkdiensten werd hij niet vrolijk. De mens is zondig en moet zich bekeren om in het hiernamaals te komen. Van het leven genieten uit den boze (en dat terwijl er in Prediker staat Geniet van het leven met de vrouw die je bemint). De zang in hele noten en niet ritmisch is ook niet opbeurend. Daar staat tegenover dat Falke buiten de kerkdienstem heel vriendschappelijk werd behandeld. Zelfs de predikant van de strenge Oud Gereformeerde kerk was zeer aimabel.
Vriendelijk en gastvrij werd hij ontvangen op de Driestar, de enige reformatorische pabo in Nederland. De aanstaande leerkrachten komen uit het hele land en moeten soms uren reizen. De meisjes in lange rokken overheersen, maar er zijn ook vlottere types. Falke woonde enkele lessen bij. Er was een degelijke dagopening met Bijbellezen en gebed. Hij woonde ook godsdienstles bij met een heel zwaar onderwerp: de wederkomst van de Messias. Toen een meisje uit de Bijbel moest lezen verontschuldigde ze zich omdat ze ging lezen uit de Herziene Statenvertaling. Een medeleerling riep: ‘heiden’. Volgens Falke een typisch gereformeerd grapje.
Het contact met de predikanten was heel hartelijk. Het mooiste voorbeeld is een logeerpartij bij Alexander den Hartog, een jonge dominee in Tholen. Hij is predikant bij een kerk van de Hersteld Hervormde Gemeente. Falke kwam terecht bij een gezin met twee jonge kinderen. De dominee is een moderne huisvader die huishoudelijke taken heeft. Jonah vergezelde hem naar de supermarkt waar frites en frikadellen werden gehaald. Op de zondag klinken de hele dag psalmen uit de radio. Samen met Alexander fietste Jonah naar de kerk. De preek van deze jonge dominee was aan de zware kant. Alexander ging die middag samen met Jonah naar Ridderkerk waar hij dezelfde preek nog een keer hield. De kerk zat bij deze middagdienst stampvol (800 kerkgangers). De andere dag bracht Jonah samen met Alexander de kinderen naar school en ging daarna weer naar zijn huis in Amsterdam
Riekelt Pasterkamp, zijn bemiddelaar, achtte het bijna onmogelijk dat hij een Oud Geformeerde predikant zou kunnen spreken. Toch gelukte het Jonah om op eigen houtje contact te maken met dominee Kort in Krimpen aan de IJssel. Zondagmorgen zou hij naar de kerk gaan en op maandag de dominee ontmoeten. Toen hij bij de kerk arriveerde verliep zijn binnenkomst als volgt: Hoe goed ik me ook heb vermomd door in het zwart gekleed te gaan, werpen velen van de 1500 kerkbezoekers een blik op hem. Onbeschaamd bekijken ze me van top tot teen. Dominee Kort bleek een echte preektijger. Hij sprak veel over de dood en de eindtijd. Er is geen tijd voor genieten. Bekeren en loslaten. Hij sprak soms zacht, maar het volgende moment schreeuwde hij het uit. De andere ochtend trof Jonah een vriendelijke, rustige man, die vragen beantwoordde en uitleg gaf. Hij behandelde Jonah met respect en hij trachtte niet hem te bekeren.
Falke geeft een breed en genuanceerd beeld van de Bible Belt in al zijn verscheidenheid. Een interessant en nuttig boek.
Jonah Falke – De Bible Belt. Een waarachtige zoektocht naar geloof, hoop en liefde in Nederland. ISBN 978-94-0041-073-2, 320 pagina’s, € 23,99. Amsterdam: Thomas Rap 2025.