Machtigste vrouw ter wereld?
Poging tot duiding van de belangrijkste vrouw van Duitsland, Europa en misschien wel van de wereld.
Wie is de vrouw die, als de uitslag van de parlementsverkiezingen van 24 september aanstaande in Duitsland het toelaat, aan haar vierde termijn als bondskanselier begint? Deze uit de DDR (Deutsche Democratische Republik ook wel Oost-Duitsland genoemd, in tegenstelling tot West-Duitsland, officieel de Bondsrepubliek) afkomstige vrouw stapte in de politiek na de val van de muur in 1989 en maakte razendsnel carrière. Ze werd de eerste vrouwelijke partijleider van de CDU (Christlich Demokratische Union) en in 2005 de eerste vrouwelijke bondskanselier (premier). Ze is een pragmaticus met een goed instinct voor de wensen van de kiezers en wordt door velen die er toe doen de machtigste vrouw ter wereld genoemd.
Auteur
Margriet Brandsma (1967) was jarenlang correspondent voor het NOS-Journaal in Berlijn en schreef onder meer Vluchtcode Vlinder. Hoe de DDR verdiende aan de verkoop van gevangenen en Was wir noch zu sagen hätten. Gesprekken met Duitsland-correspondenten.
De domineesdochter Angela Dorothea Kasner groeide op in de toenmalige Deutsche Democratische Republik (de communistische DDR,). Op de middelbare school waren haar lievelingsvakken Russisch en Engels. Sommige klasgenoten noemden haar onopvallend, een grijze muis, maar dat bestrijdt ze zelf. Wel geeft ze toe dat ze altijd wilde weten wat er op haar af ging komen, ook als dat ten koste ging van de spontaniteit. ‘Structuur geven aan mijn leven, chaos vermijden, dat vond ik belangrijk.’ In haar schooltijd zou ze haar pokerface hebben ontwikkeld.
Bij een olympiade Russisch won ze eens de nationale titel en mocht naar Moskou voor de internationale olympiade. Ze kocht er muziek van The Beatles en onderscheidde zich van haar klasgenoten die The Rolling Stones prefereerden. Dat Je t’aime moi… non plus ooit één van haar lievelingsliedjes was past niet helemaal in het beeld dat velen van haar hebben.
Natuurkunde
Angela ging natuurkunde studeren: ‘Natuurwetten, die kon zelfs de DDR niet buitenspel zetten. Twee keer twee was ook onder Honecker (de toenmalige partijchef; AK) vier. Ze trouwde met haar medestudent Ulrich Merkel, maar het huwelijk hield niet lang stand. Ze behield wel de achternaam Merkel, wat in Duitsland gebruikelijk schijnt te zijn.
Na haar afstuderen weigerde Merkel informant van de Stasi te worden. Desondanks kreeg ze een baan aan de Academie der Wetenschappen in Oost-Berlijn. Ze promoveerde in 1986.
Merkel heeft het DDR-bewind nooit openlijk bekritiseerd. Het is achteraf moeilijk vast te stellen of hierbij sprake was van opportunisme, dan wel gezond verstand. Wat haar het meest ergerde aan de DDR: dat er geen fatsoenlijke yoghurt te koop was.
Afgeserveerde mannen
Na de val van de muur stapte Merkel van de wetenschap, waarin wist dat ze nooit zou uitblinken, over naar de politiek. Ze sloot zich aan bij een Oost-Duitse politieke groepering, die na de eenwording van Duitsland op zou gaan in de CDU, een partij waarin zij zou opklimmen tot bondskanselier. Brandsma laat zien hoe dat is gegaan, ten koste van een groot aantal afgeserveerde en als gevolg daarvan rancuneuze mannen.
Ooit was Angela Merkel de protegé van Helmut Kohl, later liet ze hem glashard vallen. De details leest u in de boek, evenals de manier waarop Merkel uiteindelijk Gerhard Schröder versloeg en het bondskanselierschap van hem overnam.
Nog steeds laat Angela Merkel niet het achterste van haar tong zien. Met name niet over haar persoonlijk leven. Ook over haar huwelijk met dr. Joachim Sauer, ze trouwden in 1998, is weinig bekend. Ze leefden eerst jarenlang samen en een kardinaal sprak daar schande van. Maar volgens Merkel was ze gewoon voorzichtig omdat haar eerste huwelijk was mislukt.
Eigen bed
We lezen dat Merkel graag zelf kookt en het liefst gewoon in haar eigen bed slaapt. Ze gebruikt het Kanzeramt alleen als kantoor. volgens ingewijden heeft ze een groot gevoel voor humor (ik heb haar een aantal keren ‘live’ horen speechen en kan dat bevestigen; AK); haar imitaties van Sarkozy en Berlusconi schijnen hilarisch te zijn. En zo komen we toch nog het een en ander van haar te weten. Ze staat niet bekend als een lachebekje, maar haar imitaties van Vladimir Poetin, Nicolas Sarkozy en Silvio Berlusconi in kleine kring schijnen hilarisch te zijn.
Het begrip Merkiavellismus vat haar in één woord samen: voorzitten, onderhandelen, consensus zoeken. Ook ten opzichtige van de grillige Turkse president Tayyip Erdogan weet ze zich te beheersen, maar ze doet geen stap voor hem opzij.
Behoedzaam
Zowel in de binnenlandse als in de buitenlandse politiek treedt ze behoedzaam op. Als je kleine stapjes doet struikel je niet zo gauw, vindt ze zelf. Uiteraard wordt haar optreden in de Griekse kwestie besproken, evenals haar moedige optreden in de vluchtelingencrisis (Wir schaffen das). Mede omdat ze goed Russisch spreekt heeft ze een zekere verstandhouding met Poetin weten op te bouwen en ze weet zo goed en zo kwaad als mogelijk zelfs met Donald Trump om te gaan. Met Emmanuel Macron lijkt ze prima overweg te kunnen.
Hoewel dit boek bijgewerkt is tot afgelopen zomer lezen we niets over het overlijden van Kohl, de vader van de Duitse eenheid op 16 juni 2017. Ook ben ik benieuwd naar de ins en out van haar verhouding met Wolfgang Schäuble, met wie ze in 2000 had afgerekend, maar die in al haar kabinetten zitting had en nu veel macht heeft als minister van Financiën.
Het boekje wordt afgesloten met een lijst van geraadpleegde bronnen en een namenregister, waardoor het bruikbaar is als naslagwerk. De foto’s zijn niet geweldig. Wel is de poster afgebeeld met partijgenote Vera Langsfeld. Beide dames hebben een aardig décolletee. Het opschrift luidt: Wir haben viel zu bieten. Merkel was hierover niet eerst geraadpleegd en naar verluid not amused.
Een interessant en prettig leesbaar portret.
Margriet Brandsma – Het mirakel Merkel. Hoe het meisje van Kohl de machtigste vrouw ter wereld werd. ISBN 978-90-5429-328-6, 176 pagina’s, € 12,50. Schoorl: Uitgeverij Conserve, derde geactualiseerde druk 2017.