Missie uit wanhoop
Nederlandse spion wordt door de Duitsers in Engeland gedropt. Na enkele maanden wordt zijn lijk in Manchester gevonden. Speurtocht naar het verleden.
In 1940 wordt Engelbertus Fukken geronseld als spion om in Engeland voor de Duitsers te werken. Omdat zijn achternaam onder Britten ongewenste hilarische aandacht zou trekken, nam hij als schuilnaam Jan Willem ter Braak.
Na een mislukte carrière op de zeevaartschool, verduistering van gelden en een gevangenisstraf van drie maanden was Bert Fukken (1914) niet meer dan een werkloze zonder vooruitzichten. Als bewonderaar van het nazistisch gedachtegoed moet het royement door de NSB ook een teleurstelling zijn geweest. Bovendien was er van zijn familie weinig steun, aangezien door het overlijden van zijn vader en moeder het gezin uit elkaar was gevallen. Een lichtpunt was zijn verloving met de zestienjarige Neeltje van Roon.
Een keerpunt in zijn leven bleek de mogelijkheid om als spion voor de Duitsers te gaan werken. In juli 1940 neemt Fukken afscheid van zijn verloofde. Hij verdwijnt van de Nederlandse radar en wordt als Jan Willem ter Braak opgeleid om in Engeland de Duitse invasie voor te bereiden en misschien wel Churchill te vermoorden. Op 1 november maakt hij de eerste parachutesprong van zijn leven en belandt gezond en wel ergens tussen Londen en Cambridge op Britse bodem. Op 4 november huurt hij een kamer in Cambridge. Enkele maanden later pleegt hij in een schuilkelder in Cambridge zelfmoord. Een dag later, op 1 april 1941, wordt zijn lichaam gevonden. Voorlopig hoort niemand er meer van.
Auteur
Jan-Willem van den Braak (1952) is geen professioneel historicus, maar wel een vasthoudend onderzoeker en speurder als ook een begenadigd verteller. Door toeval kwam hij op het spoor van de Nederlandse spion wiens schuilnaam zo bedrieglijk op de zijne lijkt. De auteur werd in 1978 getriggerd door een oproep in het Parool waarin gezocht werd naar informatie van een zeker JW ter Braak. Het werd de start van een onderzoek dat uiteindelijk in dit boek uitmondde.
Het verhaal van de ex-NSB’er en werkloze Bert Fukken als gewillig werktuig van de Duitsers komt als uit de mist naar voren. Zonder ook maar een enkel detail ongemoeid te laten worden alle feiten als de plot van een thriller op een rij gezet. Waar de feiten ontbreken levert de schrijver allerhande hypotheses waarvan de aannames plausibel kunnen zijn. Zo ontstaat een buitengewoon interessant beeld van de wijze waarop de Duitsers hun spionagenet organiseerden en probeerden letterlijk voet aan wal in Engeland te zetten.
Deze reconstructie van de carrière van een Nederlandse spion in Duitse dienst levert een meeslepend verhaal dat zelfs in onze tijd een zekere actualiteitswaard bezit. Onwillekeurig gaan bij het lezen de gedachten naar wanhopige door idealen gedreven jonge Europeanen die in Isis-gebied aan een onmogelijke missie begonnen. De geschiedenis heeft nogal eens de neiging zich te herhalen.
Een buitengewone aanrader.
Jan-Willem van den Braak – Spion tegen Churchill. Leven en dood van Jan Willem ter Braak. ISBN 978-94-624-9171-7, 255 pagina’s, € 19,95 Zutphen: Walburg Pers 2017.