Meer dan alleen Perón
Hoe het gebeurde dat het welvarende, democratische Argentinië een halve eeuw dictatuur en terreur te verduren kreeg.
Tot de instorting van de beurzen in 1930 was Argentinië een staat die zich kon meten met de Amerikaanse en Europese samenleving. Een voor die tijd rijk en democratisch land. Wanneer de armoede toeneemt en de welvaart naar een dal gaat loopt het mis.
Vanaf een militaire staatsgreep in 1930 tot de terugkeer van de democratie in 1983 is er een lange, ononderbroken periode van minachting voor democratische beginselen en banalisering van politiek geweld. Aanvankelijk is dit geweld nog onderhuids, maar het verspreidt zich steeds verder in de samenleving om tot uitbarsting te komen in de jaren zeventig. Er ontstaat een onbeheersbare geweldsspiraal die resulteert in een ongekend wrede dictatuur vanaf de generaalscoup van maart 1976. Officieel zijn 9000 doden gedocumenteerd, maar men gaat in Argentinië uit van 30.000 slachtoffers onder het bewind van Videla. Overigens meende een commandant van de guerrillabeweging dat wanneer het linkse front van de generaals hadden gewonnen, er zeker 500.000 doden zouden zijn gevallen om een Cubaans bewind zoals onder Castro in stand te houden. Misschien heeft Argentinië nog wel geboft.
Centraal in het hele verhaal staat de figuur van Juan Domingo Perón die zijn ideeën ontleende aan Mussolini. Hij wilde arbeidersemancipatie onder autoritaire leiding. Daardoor kende zijn beweging toen hij president was, maar ook in zijn tijd als balling zowel links als rechts georiënteerde aanhangers. Zijn charisma en politieke invloed was in elk geval veel groter dan menig Latijns-Amerikaanse volksmenner die meende aan een balkon genoeg te hebben om president te worden.
Perón is de hoofdverantwoordelijk voor een diepe kloof in de Argentijnse samenleving. Hij joeg de tegenstelling tussen links en rechts zelf aan met zijn slogan: Al amigo, todo, al enemigo, ni justicia – voor de vriend, alles, voor de vijand, zelfs geen gerechtigheid.
Auteur
Jan Edward Craanen was Nederlands ambassadeur in Buenos Aires van 1998 tot 2002. De tijd waarin wij in Nederland onze toekomstige koningin leerden kennen en haar vader Jorge Zorreguieta voor grote beroering zorgde. Hij geeft een uitgebreid historische overzicht met een daaraan gekoppelde analyse van het leed dat Argentinië de vorige eeuw over zich heen kreeg.
Zonder twijfel is Perón als schoolvoorbeeld van een populist een spil in dit verhaal Hij wist miljoenen voor zich te winnen door te appelleren aan gekwetst nationalisme, vrees de eigen vertrouwde natie te verliezen, niet uit eigen onvermogen, maar door de schuld van de ander: de rode draad van het populisme dat wij ook in Nederland kennen.
Gelukkig eindigt zijn verhaal niet in mineur. Inmiddels is in Argentinië de democratie hersteld en heeft men de schuldigen van het kwaad berecht.
Voor iedereen die zich wat betreft De Argentijnse kwestie goed wil informeren, is dit boek werkelijk heel erg aan te bevelen.
Jan Edward Craanen – Ooit hadden we een vaderland. Het verdriet van Argentinië. ISBN 978-90-5759-843-2, 320 pagina’s € 21,50. Amsterdam: Uitgeverij Podium 2017.