Briefwisseling tussen de dichters Judith Herzberg en Chris van Geel
Judith Herzberg en Chris van Geel schreven vanaf het begin van hun dichterschap tot aan de dood van Van Geel brieven aan elkaar. Ze waren bevriend en schreven over hun werk en hun leven. Vaak spraken ze ook over collega’s.
Beide dichters stuurden elkaar gedichten en gaven hun onomwonden oordeel. In de brieven zie je hun bundels ontstaan. Ze hadden dezelfde uitgever, Van Oorschot, en publiceerden beiden veel gedichten in dezelfde tijdschriften, zoals Tirade, Vrij Nederland, Maatstaf, Hollands Weekblad, Avenue, De Gids, Barbarber en De revisor. Van Geel sprak veel over collega’s. Herzberg zegt daarover dat Van Geel in zijn gedichten nooit over mensen sprak, maar des te vaker in zijn brieven. Hij schreef dan over hoe hij in de steek gelaten of verkeerd begrepen werd. Een probleem bij de samenstelling van de bundel was dat vele brieven van Herzberg zijn verdwenen door een brand in het huis van Van Geel. Gelukkig zijn er genoeg bewaard gebleven. Ze zijn nu voor het eerst gepubliceerd.
De samensteller
Marsha Keja is eindredactrice van het literaire blad De Parelduiker. Ze schreef al eerder over de dichter en tekenaar Chr. J. van Geel en over uitgever Geert van Oorschot. Met Jabik Veenbaas publiceerde ze een ruime selectie uit de brieven van Van Geel. Ze was ook betrokken bij de overzichtstentoonstelling van diens werk in museum Kranenburgh in Bergen.
Chr. J. van Geel (1917-1974) was tekenaar en dichter. Hij exposeerde in het Stedelijk Museum. Zijn eerste bundel Spinroc verscheen in 1958, toen hij al 40 jaar was. Hij woonde enige tijd samen met dichteres Elly de Waard, die regelmatig in de brieven genoemd wordt. Uit de zeer persoonlijke en openhartige brieven komt een onzekere man naar voren. Hij lijkt heel kritisch over zijn gedichten. Hij twijfelt lang over de juiste woorden en leestekens. Aan een aantal ‘meelezers’ legt hij gedichten voor om hun commentaar te horen. Naast Judith Herzberg waren belangrijk Jan Emmens, Aad Nuis en Elly de Waard. In zijn brieven schrijft hij vaak over collega’s zoals Hans Gomperts, A. Roland Holst, Renate Rubinstein, Dick Hillenius en Vasalis.
Judith Herzberg (1934) is dichteres en toneelschrijver. Haar oeuvre is omvangrijk. Ze ontving zowel voor haar toneelstukken als voor haar poëzie verscheidene prijzen, waaronder de P.C. Hooftprijs. Haar brieven hebben een geheel andere toon. Ze zijn openhartig en persoonlijk. Ze kan beter tegen kritiek dan Van Geel. Af en toe is ze ook humoristisch. Ze bewondert de manier waarop Chris andere mensen beschrijft ik ben verbluft over je goede intuïtieve, slimme, rake, beschrijvingen van mensen. Sommige van de haar brieven zijn gedeeltelijk verbrand. Ze zijn toch opgenomen met een foto van de originelen.
De uitgever G.A. van Oorschot
Heel vaak wordt in de brieven Geert van Oorschot genoemd, de uitgever van het werk van Chris van Geel. Meestal is het negatief wat Chris over hem schrijft. Als hij een nieuwe bundel aan de uitgever stuurt, reageert deze niet, zelfs geen bevestiging van ontvangst. Jan Emmens adviseert hem een andere uitgever te nemen. Zowel Chris als Judith plaatsen ook gedichten in het tijdschrift Tirade, een uitgave van Van Oorschot. Ook daar loopt het niet soepel. Terwijl Geert gedichten zoekt voor een dubbelnummer van Tirade, besteedt hij geen aandacht aan de gedichten van Chris en Judith. Conclusie: Geert staat nu eenmaal een ander type schrijver voor ogen. Hij mist de mens in mijn gedichten.
Opbouw en inhoud
Het grootste gedeelte van dit boek bestaat uit brieven. De indeling is af en toe rommelig en raadselachtig. Tussen de brieven staan soms gedichten waarbij niet duidelijk wordt aangegeven van wie de gedichten zijn (waarschijnlijk van Chris van Geel). Er wordt echter verder niets over gezegd. Verhelderend zijn wel de tekstjes van de samenstelster. Zij verklaart afkortingen en geeft uitleg. Grappig zijn de kleine tekeningetjes van Chris van Geel in de brieven. Een mooi hoofdstuk is Van Geels favoriete Herzberg-gedichten. Het zijn indrukwekkende gedichten.
Voor liefhebbers van literatuur geeft dit interessante boek een heldere kijk op de wereld van dichters, schrijvers en uitgevers.
Judith Herzberg en Chr.J. van Geel. Brieven 1962 -1974. Samengesteld door Marsha Keja. ISBN 978-90- 5937-505-5, 204 pagina’s, € 22, 99. Amsterdam: Bas Lubberhuizen 2018.