Waargebeurd verhaal van een uitzonderlijke liefde tussen ‘de nummers 32407 en 34902’
Probeer altijd dat éne leven te redden.
In april redt de Slowaakse jood Lale Sokolov de levens van zijn familieleden door zich op te geven om ‘voor de Duitsers’ te gaan werken. Wat dat ‘werken’ inhoudt, ontdekt hij als hij na een gruwelijke treinreis in een veewagon in het kamp Auschwitz aankomt. Hij krijgt meteen het nummer 32407 in zijn linkerarm getatoeëerd. Vanaf dat moment is hij naamloos. SS-officieren benoemen hem tot ‘Tätowierer’, het inkrassen van nummers in de armen van zijn medegevangenen wordt zijn gruwelijke werk. Hij vindt het vreselijk, maar het werk levert hem wel een groot aantal voordelen zoals extra eten op. Het spaart hem voor de arbeid waaraan de anderen uitgehongerd en afgemat overlijden. Lale deelt zijn extra rantsoenen met zijn medegevangenen, gedachtig zijn levensopdracht: ‘Probeer altijd dat éne leven te redden’. Het levert hem vrienden op.
Na ruim twee jaar komt de zoveelste rij vrouwelijke gevangenen Auschwitz binnen. Maar dan, terwijl hij, met evenveel ‘gevoelsuitschakeling’ als altijd, zijn werk doet, staat tussen de vrouwen een heel bijzonder jong meisje. Ze kijken elkaar aan en de vonk slaat over. Hij krast, bevangen door haar blik en haar schoonheid een nummer in haar arm: 34902. Als hij zoekend opkijkt is ze verdwenen. Vanaf dat moment weet hij dat hij haar terug moet vinden. Ze horen bij elkaar. Hij vindt haar. Haar naam is Gita. Lale en Gita worden verliefd, ondanks de schrijnende wetenschap dat hun liefde weinig toekomst heeft. Maar Lale doet alles wat in zijn vermogen ligt, geholpen door zijn vrienden in het kamp en daarbuiten, om te zorgen dat Gita overleeft, zoals ook hij zelf per se wil overleven. Het lukt.
Auteur
Heather Morris is scenarioschrijfster. Ze werd geboren in Nieuw-Zeeland, maar verbleef ook een aantal jaren in Australië, het land waar Lale en Gita na de oorlog gingen wonen. Heather was jarenlang met Lale bevriend. Pas na de dood van Gita vertrouwde deze aan Haether hun liefdesgeschiedenis toe. Voor die tijd sprak hij er nooit over. Hij schaamde zich voor zijn rol als tatoeëerder.
Toen Heather Morris verder onderzoek ging doen ontdekte ze dat veel overlevenden uit Auschwitz vol dankbaarheid terugdachten aan Lale. Door het extra eten dat hij in zijn bijzondere positie kreeg en kon meesmokkelen van ‘buiten’, heeft hij tientallen mensen in leven kunnen houden die anders, in verzwakte toestand, de gaskamers waren binnengedreven. Aanvankelijk schreef Morris het verhaal als scenario. Later werd het deze roman, die internationaal brede waardering oogst.
Lela en Gita trouwden in oktober 1945. Ze wilden zich aanvankelijk in Bratislava vestigen, maar Lela’s rol in Auschwitz achtervolgde hem. Men wilde hem arresteren. Het echtpaar vluchtte naar Parijs en van daaruit met valse paspoorten naar Australië. Daar leefden zij tot Gita in 2003 stierf. Lale wilde niet zonder zijn grote liefde verder. Maar hij voelde het als zijn opdracht hun liefdesverhaal door te geven. Nadat Heather Morris zijn verhaal had opgeschreven stierf hij in 2006.
Dit is een aangrijpend, ontroerend, adembenemend boek over een liefde die de dood overwint. Bijna onvoorstelbaar dat dit een waargebeurde geschiedenis is. De zoon van deze oorlogs-Romeo en -Julia schrijft een dankbaar nawoord.
Nergens vals sentiment. Overal de juiste woorden.
Heather Morris – De tatoeëerder van Auschwitz. Vertaald uit het Engels (The Tattooist of Auschwitz) door Karin de Haas. ISBN 978-94-027-0051-0, 320 pagina’s, €19,99. Amsterdam: HarperCollins 2018.