Twee zussen voor altijd verbonden en toch zo alleen
‘Monsters in de ogen van de zwijnen’.
Als in Moskou in 1950 de tweelingzusjes Masja en Dasja Krivosjljapova worden geboren, ontstaat er grote consternatie in de kraamkamer. De zusjes worden zo snel mogelijk bij hun moeder weggehaald en ondergebracht in het Instituut voor Kindergeneeskunde. Niet dat er iets te genezen valt aan de zusjes. Zij zijn geboren als Siamese tweeling, zijn even onder hun middel aan elkaar gegroeid, hebben elk een ‘buitenste’ been en een soort ‘deelbeen’ dat als een soort staart vanuit hun rugwervel naar boven groeit. Hoogst interessant, vinden de artsen het. Vanaf hun geboorte liggen de zusjes aaneengeklonken in een ziekenhuisbed. Dagelijks worden er experimenten op hun lichamen uitgevoerd: zij worden bekrast met scalpels, verbrand, aan ijzige kou blootgesteld en er worden via helmen testen op hun hersenfuncties gedaan.
De kinderen zien alleen hun verzorgers, van hen leren zij praten. Verder kennen ze niemand en ze vervelen zich dood. Hun dag wordt soms opgefleurd als de hemel bewolkt is, zodat ze liggend op hun rug de wolken kunnen volgen of, nog mooier, als er een vogel langs de ramen vliegt waarover ze fantaseren. De zusjes denken dat zij ‘los worden’ als zij groot zijn, de grote mensen die zij zien, zitten immers ook niet aan een ander vast? Kinderen zien zij nooit. Als zij zes jaar in het Instituut zijn geweest worden zij overgebracht naar het MIK, het Instituut voor Kunstledematen. Daar zien zij voor het eerst kinderen, allemaal ‘misvormd’, maar wel ‘los’. Daar mogen zij naar school. De rustige intelligente Dasja geniet daarvan, haar impulsieve zus Masja zet de boel op stelten en sleept Dasja ongewild in haar stoute daden mee.
Fysiotherapeute Tante Nadja leert de meisjes gezamenlijk lopen. Als zij met de andere kinderen in het park van het MIK spelen, ontstaat er een enorme oploop achter het hek: drommen mensen komen kijken naar het monster: ‘het meisjes met de twee hoofden’, hun afschuw is groot. De meisjes worden daarna hardhandig uit het park verbannen: ze mogen de ‘gezonden’ immers geen trauma bezorgen?
Een angstaanjagend sprookje? Nee, het waargebeurde levensverhaal van Masja en Dasja (1950-2003). Dasja is de verteller, Masja de zus waarvan zij houdt en die zij bij vlagen haat omdat ze haar beschouwt als ‘bezit’ en haar dientengevolge belet te leren en van een liefdesleven te dromen. Maar ze kan haar ook niet loslaten, aaneengeklonken als zij zijn. De zusjes voelen zich daardoor beiden eenzaam.
Auteur
Journalist Juliet Butler woonde lange tijd in Moskou. Daar leerde zij Masja en Dasja kennen. Zij was twaalf jaar met de inmiddels volwassen zussen bevriend en boekstaafde hun tragische leven.
Er werd gruwelijk met hen gesold. Dat gebeurde allemaal in naam van de wetenschap, om het vaderland te dienen. Er komen hele kolonnes artsen kijken, ze worden als een ‘stuk vlees’ bloot op tafel gelegd en dan gaan ‘die mannen in ons prikken’. Niemand vraagt zich af hoe de meisjes dat vinden. Alleen dr. Popov, de directeur van het MIK, verzet zich als de experimenten te onmenselijk worden en neemt het op voor de zusjes. Dat kost hem zijn baan. Later verhuizen de zussen opnieuw. Vooral Masja is er goed in om vrienden te maken, nadat mensen over hun eerste afschuw voor de Siamese tweeling heen zijn, worden zij als medemens beschouwd. Medemens, maar toch nooit zo menselijk dat het hen wordt toegestaan ‘buiten’ te wonen, een zelfstandig leven te leiden. Ze blijven levenslang veroordeeld tot instituten en tehuizen.
Het is bijna onvoorstelbaar dat er zo met mensen wordt gesold, dat mensen zo worden beschouwd als levende experimenten die zich moeten onderwerpen aan iedere gril van mensen die zich wetenschappers noemen.
Een gruwelijk, adembenemend en buitengewoon ontroerend boek over twee zusjes die elkaar noodgedwongen trouw zijn tot de dood.
Juliet Butler – Onafscheidelijk. Vertaald uit het Engels (The Less You Know the Sounder You Sleep) door Marjet Schumacher. ISBN 978-94-027-0077-0, 416 pagina’s, €19,99. Amsterdam: HarperCollins 2018.