De Rus op de knieën
Om heel Berlijn in zijn macht te krijgen blokkeerde Stalin de toegang tot West-Berlijn. Een jaar lang kon de stad alleen door de lucht worden bevoorraad. Deze hulpoperatie stopte de communistische expansiedrift.
Al snel na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog werd aan Amerika en Engeland duidelijk dat de slag nog niet gewonnen was. Spoedig kreeg men te maken met een nieuwe geduchte tegenstander, het communistisch imperium van dictator Stalin.
Het rode leger bereikte als eerste geallieerde mogendheid Berlijn. Hoewel kort daarna de Amerikanen en de Engelsen in de Duitse hoofdstad arriveerden zagen ze zich samen met de Fransen geplaatst in een enclave. Spoedig zou West-Berlijn het belangrijkste bruggenhoofd zijn dat als symbolisch stootblok moest dienen tegen het oprukkende communisme.
Stalin stelde alles in het werk om de positie van de westerse bezettingsmacht te frustreren. In 1948 liepen de conflicten uit op twee eisen van de Russen die voor de Westerse mogendheden onaanvaardbaar waren. Dat was in de eerste plaats de eis van Moskou dat in Berlijn een communistische munteenheid zou worden ingevoerd. Ten tweede dat men zou afzien van het uitroepen van een onafhankelijk West-Duitsland.
De afwijzing van deze eisen leidden tot een blokkade van wegen en spoorwegen naar West-Berlijn. Bevoorrading zou alleen nog maar via de lucht kunnen plaatsvinden. Weinigen in het Westen geloofden dat dit mogelijk was. Tot verbazing van vriend en vijand bleken Amerikanen en Engelsen een humanitaire hulpoperatie op touw te zetten die erin slaagde van juni 1948 tot mei 1949 twee miljoen ton aan voorraden naar de belegerde stad over te brengen. Hiervoor waren 300.000 vluchten nodig. Men slaagde erin zelfs bulkgoederen als steenkool, zout en olie via de lucht te vervoeren.
Vastberadenheid, organisatievermogen, vindingrijkheid en inzet waren de sleutels tot succes. En een beetje geluk, want na de afschuwelijk strenge winter van 1947 was die van 1948 mild. De vluchten werden vrijwel niet door bar winterweer gestoord.
Auteur
Barry Turner, historicus, schreef eerder zijn meeslepende boek Karl Dönitz over de laatste dagen van het Derde Rijk. Dit boek is misschien nog fascinerender.
Uiteraard is het vergrootglas gericht op de heroïsche luchtbrug die voorkwam dat heel Duitsland en wellicht ook Denemarken, Noorwegen en Italië onder de sovjet-invloed zou komen te staan. Maar ook wordt uitvoerig de aanloop en de afloop van de koude oorlog besproken. De lezer krijgt zo een samenhangend overzicht van de geschiedenis van Duitsland tussen 1945 en 1989 toen de muur viel en Duitsland weer een eenheid werd met Berlijn als hoofdstad.
Die Berlijnse muur was eigenlijk het contrapunt van het échec van de isolatie van West-Berlijn dertien jaar daarvoor. Toen het niet lukte om het vrije deel van Berlijn te isoleren, sloot men Oost-Berlijn af.
De belangrijkste reden voor Stalin om de blokkade in mei 1949 op te heffen was dat de communisten er zelf uiteindelijk het meeste last ervan hadden en het duidelijk was dat het westen de luchtbrug met gemak nog jaren zouden kunnen volhouden.
Een geweldig boek over een succesverhaal uit de Koude Oorlog.
Barry Turner – De Berlijnse luchtbrug. Vertaald uit het Engels (The Berlin Airlift – The Relief Operation that Defined the Cold War) door Gerrit-Jan van den berg. ISBN 978-90-452-1566-0, 334 pagina’s, € 24,99. Uithoorn: Karakter Uitgevers 2017.