Feministe avant la lettre
Jonge Joodse vrouw in het 17e eeuwse Londen eist het recht op te studeren en haar eigen gedachten en meningen te hebben.
Wanneer Helen Watt, een bijna gepensioneerde professor Joodse geschiedenis aan de universiteit in Londen, een telefoontje krijgt van een oud-student gaat haar hart tekeer. Deze vraagt haar of ze wil komen kijken naar documenten die in het door zijn vrouw geërfde zeventiende-eeuwse huis in Richmond bij de geplande verbouwing achter een paneeltje tevoorschijn zijn gekomen. Het zijn in leer gebonden boeken, brieven, losse vellen, zo’n driehonderd jaar geleden geschreven in het Portugees en Hebreeuws.
Watt mag drie dagen ter plekke de geschriften te bekijken en krijgt daarbij hulp van de Amerikaanse student Aaron Levy, zoon van een rabbijn. Een groter contrast tussen de zeer Engelse Helen en de arrogante Aaron is niet denkbaar. Uit de papieren komen zij het leven van de Joodse Ester te weten.
Uit één van de pamfletten van rabbijn HaCoen Mendes blijkt dat het huis uit 1661 heeft toebehoord aan Benjamin HaLevy. Maar wie heeft die nalatenschap daar zo goed verborgen?
De rabbijn is vanuit de Portugees-Joodse gemeente naar Londen geëmigreerd en heeft Ester en Isaac Velasquez wier ouders bij een brand in Amsterdam zijn omgekomen in zijn huis opgenomen. Het was de bedoeling dat Isaac als schrijver zou functioneren. Tijdens de Inquisitie was de rabbijn gemarteld en daardoor blind geworden. Isaac heeft daar geen oren naar en begeeft zich onder de arbeiders in de haven van Londen. Ester, die heeft leren lezen en schrijven, neemt zijn rol als scribent over. Zij noteert wat de rabbijn dicteert en werkt dat later in het net uit.
Auteur
Rachel Kadish (1969) woont en werkt in Boston. Ze is de schrijfster van From a Sealed Room, Tolstoj lied: a love story en de novelle I was here. Voor dit boek, waar ze tien jaar aan heeft gewerkt, kreeg ze diverse prijzen.
Ester heeft niet alleen lezen en schrijven geleerd, wat voor een Joodse vrouw in die tijd zeer bijzonder is, maar door haar lessen bij de rabbijn heeft ze ook leren denken en ze stelt vraagtekens bij de leer zoals die haar is onderwezen. Bestaat er wel een barmhartige God als er zoveel dramatische dingen gebeuren, zoals de brand waarbij haar ouders zijn omgekomen? Of de pest die in Londen in de 17e eeuw uitbreekt en waardoor zoveel onschuldige mensen erbarmelijk aan hun einde komen?
Ze besluit om, buiten medeweten van de rabbijn om, brieven te schrijven aan de filosofen van die tijd. Wel onder de naam van diverse mannen. Aan onder anderen Baruch de Spinoza stelt zij zeer essentiële vragen. Vooral aan deze filosoof, omdat hij door zijn gedachtegoed dat niet strookte met de Joodse leer uit de gemeenschap in Amsterdam is verbannen.
Helen en Aaron bestuderen de geschriften die door de universiteit aangekocht zijn grondig, maar worden wel ingehaald omdat de documenten ook door een andere groep wetenschappers worden onderzocht. Toch weten de twee in het huis nog een geschrift te ontdekken, waardoor de vragen die zij nog steeds hebben, worden opgehelderd.
Deze roman is het spannendste en interessantste boek dat ik in tijden gelezen heb. Niet alleen wordt de geschiedenis van Ester op een weergaloze manier beschreven, maar door haar krijg je ook inzicht in de 17e eeuwse en de Joodse geschiedenis, de filosofie en de vrouwengeschiedenis. Als lezer moet je wel even alles aan de kant zetten, want je kunt het boek namelijk bijna niet wegleggen. Een fantastisch werk.
Rachel Kadish – Het gewicht van inkt. Vertaald uit het Engels (The weight of Ink) door Renée Vink en Jan Mellema. ISBN 978-90-2458082-8, 636 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff 2018.