Een andere kijk op Jezus
Het leven van Jezus wordt verteld alsof het een romanverhaal betreft. Er komt veel fictie aan te pas. De gedachtewereld van Jezus krijgt veel aandacht.
Dit nieuwe Jezusboek is vooral gebaseerd op de vier evangeliën. Het verhaal begint niet met de geboorte, maar met het vertrek van Jezus uit Nazaret. Het verhaal wordt verre van volledig verteld. Genezingswonderen worden niet zo serieus genomen. Veel aandacht is er voor de Bergrede en de broodvermenigvuldiging. Hij spreekt ook uitgebreid over de arrestatie, de rechtspraak en de kruisiging.
Auteur
Shusaku Endo (1923-1996) is een beroemde Japanse schrijver. Hij behoorde tot de 1% katholieken in het voornamelijk boeddhistische Japan. Een bekende roman van hem is Stilte, die vorig jaar werd verfilmd als Silence. Deze roman en De Samoerai werden in het Nederlands vertaald. Het boek over Jezus werd al in 1973 in het Engels uitgegeven. Op verzoek van de erven Endo is Jezus nu uit het Engels vertaald.
Inleiding
Merkwaardigerwijs is niet de inleiding van de auteur gebruikt. In plaats daarvan komt een inleiding van Willem Jan Otten. Hij noemt het boek Het meest overtuigende Jezusverhaal sinds de Mattheüs Passion. Otten geeft een korte schets van Endo’s leven en de inhoud van zijn belangrijkste romans. De inleider wijst vervolgens op enkele opvallende kenmerken van het boek.
Jezus, zoon van God
Hoewel Jezus in de Bijbel al direct de Zoon van de Allerhoogste genoemd wordt, noemt de schrijver hem nog lang een eenvoudige timmerman. De Bijbel noemt hem vanaf het begin Gods zoon. Het duidelijkst bij de doop van Jezus en de verheerlijking op de berg als God zelf spreekt en Jezus aanduidt met Dit is mijn geliefde Zoon. In dit boek ontbreken deze essentiële fragmenten.
Johannes de Doper
Wat betreft Johannes de Doper heeft de schrijver een afwijkende visie. Hij zet hem op een hoog voetstuk. De belangrijkste reden voor Jezus om zijn familie te verlaten was om leerling van Johannes te worden en om zich door hem te laten dopen. Jezus had veel respect voor de profeet. Hij stelde zich bescheiden op en was tevreden met een onopvallend plekje aan de voeten van de profeet. In dit geval is er veel fantasie van de schrijver, want in de Bijbel treffen hierover niets aan. Na de doop gaat hij direct naar de woestijn.
De Bergrede
In het boek wordt Jezus gezien als de persoon die verkeerd begrepen wordt, zowel de leerlingen als de massa die hem volgde zagen hem als de Messias. Van de Messias verwachtten zij dat hij het volk zou bevrijden van de Romeinen. Toen Jezus zijn Bergrede had uitgesproken, een redevoering die alleen over liefde, verzoening en tolerantie gaat was de menigte volgens Endo teleurgesteld en woedend. Ze liepen massaal weg. Het is niet duidelijk waar de schrijver dit op baseert. In Mattheüs staat iets heel anders. Toen Jezus die rede had uitgesproken , waren de mensen diep onder de indruk van zijn onderricht. Grote mensenmassa’s volgden hem.
Het verraad van de discipelen
De schrijver wijkt nog al eens af van het verhaal in de Bijbel. De ernstigste afwijking betreft het verraad van de leerlingen. Hij spreekt het vermoeden uit dat de leerlingen en het Sanhedrin het op een akkoordje gegooid hebben. Ze hebben bij Kajafas, de hogepriester en de voorzitter van het Sanhedrin beloofd nooit meer iets met Jezus van doen te zullen hebben. In ruil voor die belofte werden zij niet vervolgd. In Mattheüs staat slechts Daarop lieten alle leerlingen hem in de steek en vluchtten weg. Dit is een verregaande veronderstelling die de discipelen onrecht aandoet.
Romankenmerken
De schrijver wil in principe zo veel mogelijk bij de waarheid blijven, maar soms gaat zijn verbeelding op hol en lijkt het of we een roman lezen. Enkele citaten. Op zijn gezicht tekenden zich diepe groeven af, littekens van bittere eenzaamheid, die hem ouder deden lijken dan hij was. De aanhoudende herfstregens doorweekten hen tot op het bot.
Is dit inderdaad een overtuigend Jezusverhaal? Gezien de zeer selectieve keuze uit de evangeliën en de vele aanvullingen die op verbeelding berusten is het een zeer persoonlijke visie die niet overtuigt. Het boek heeft sterke kanten, zeker als het om historische feiten gaat. Zijn informatie over de Romeinse politiek, de rechtsspraak van het Sanhedrin en de gang van zaken bij een kruisiging is goed onderbouwd en leerzaam. Wat het boek sympathiek maakt is hoe de schrijver zich inleeft in Jezus: een man van alleen liefde en vol ontferming voor mensen in nood. Heel overtuigend wordt gesproken over de opstanding. De schrijver is erg verbaasd over de verandering van de discipelen: van lafaards in onverschrokken apostelen.
Een boek over Jezus dat soms verbaast, maar vaak ook ontroert.
Shusaku Endo – Jezus. Het verhaal van een leven. Uit het Engels vertaald (A life of Jezus) door Ernst Bergboer. ISBN 978-90-435-3021-7, 218 pagina’s, € 19,99. Utrecht: Uitgeverij Kok 2018.