Een gerobotiseerde maatschappij
Nederland omstreeks 2045. Een land met robots, zelfrijdende auto’s en een basisloon voor iedereen. Het lijkt een paradijs…..
Een zestigjarige man heeft pas zijn moeder verloren. Hij heeft heimwee naar de maatschappij van zijn jeugd. Vol verwondering kijkt hij naar alle nieuwe verworvenheden, ook blikt hij terug op zijn banen in het verleden. Aan zijn job bij het archief en zijn functie als tekstschrijver bij de soapserie EVSV (Echte vrienden slechte vrienden). Hij was ook de schrijver van ‘plotloze thrillers’, maar zijn laatste manuscript werd door de uitgever geweigerd. Zijn oude vriend Lennox benadert hem voor een geheimzinnige opdracht. In de zelfrijdende auto, waarmee een gesprek kan worden gevoerd, gaan ze op pad. De opdracht heeft te maken met het manipuleren van geheugens, ook dit is één van de vele sciencefictionachtige onderwerpen.
AuteurRob van Essen (1963) is recensent voor de NRC, vertaler en schrijver van diverse romans en verhalenbundels. Hier wonen ook mensen werd bekroond met de Biesheuvelprijs. Met deze roman werd hij winnaar van de Libris Literatuurprijs, waarvoor hij reeds eerder werd genomineerd met Visser.
Toekomst
Zoals al gezegd. het verhaal speelt in de nabije toekomst. We worden geconfronteerd met vele nieuwigheden. Veel menselijke arbeid is vervallen. Mensen zijn vervangen door robots. Dat dit gaat gebeuren is wel zeker, maar de robots die hier optreden zijn wel erg menselijk. Er kan mee gecommuniceerd worden, maar ze hebben ook een mening en ironische humor. De zelfrijdende auto waarmee de hoofdpersoon enkele dagen reist spant de kroon. De gesprekken met die robotauto zijn zeer vermakelijk. De ‘auto’ weet alles en heeft zelf een mening.
Een wel erg absurde situatie is de vrijpartij in de auto. Zijn stoel krijgt ineens vrouwelijke vormen en een heftige vrijpartij vindt plaats. De schrijver fantaseert er op los. Soms lijkt deze roman op een futuristisch jongensboek, zeker als het gaat om de geheugenexperimenten, dit is pure sciencefiction uit een jongensboek. Grappig zijn de kruipende schooltassen, maar veel is ook heel ongeloofwaardig en soms irritant.
Het is erg onduidelijk hoe deze toekomstige maatschappij georganiseerd is. Is er nog een onder- en bovenklasse of heeft iedereen hetzelfde basisinkomen? Waarom zijn er nog kassières bij AH, terwijl in de hotels de portiers vervangen zijn door ‘receptierobo’s’. Hoe wordt Nederland in 2045 bestuurd? Het lijkt hier op een dictatuur met een Dienst die verregaande bevoegdheden heeft. We blijven met veel vragen zitten.
Verleden
Als de hoofdpersoon met veel nostalgie aan zijn verleden terugdenkt krijgen we te maken met een heel ander serieus verhaal. Vooral de beschrijving van zijn baan bij het archief is interessant en ook vermakelijk. De sfeer van deze werkkring, de typische omgangsvormen van zijn collega’s. Het gluren naar de studentes in hun flat. Een heel komisch verslag. Als hij het geheugen moet verzinnen voor een misdadiger die een nieuwe persoonlijkheid krijgt, gebruikt hij zijn woonomgeving in Amstelveen, waar hij opgroeide. Er wordt zelfs een helikoptervlucht georganiseerd om alles goed in beeld te brengen.
De auteur beschrijft ook uitvoerig zijn ouderlijk milieu. Heel ingrijpend was de terugkeer van zijn ouders naar de kerk. Ze kozen voor een extreem strenge kerk: de gereformeerde gemeente. Het gezin verhuisde speciaal van Amstelveen naar Rijssen. Ze komen terecht in een verstikkende sfeer.
Moeder
Een groot deel van de roman wordt gewijd aan de moeder van de hoofdpersoon. Zonder twijfel is dit het sterkste gedeelte. De laatste twintig jaar bevond ze zich in een tehuis. Ook hier een toekomstfantasie. De oudjes zitten in een soort stoelen waarin ze voortdurend geknuffeld worden. Ze vinden het heerlijk. Zijn moeder glijdt heel geleidelijk af naar dementie. Het maakte haar veel gelukkiger, want daarmee was ze de angst voor de hel tenminste kwijt.
De zoon bezoekt haar al die jaren heel trouw. Het personeel noemt hem ‘de goede zoon’. Hij toont veel compassie voor zijn moeder die thuis zat en niets mocht, geen televisie en zelfs geen damesblad. Als de roman begint, is ze juist overleden. Eén van de redenen dat hij zo ontregeld raakt.
Een wonderlijk boek, waarin de fantasie van de schrijver soms op hol slaat. Gelukkig relativeert hij de uitvindingen door er met de nodige ironie over te praten. Daarnaast zijn er ook grappige en ontroerende gedeelten die het boek meer dan de moeite waard maken. Het is geschreven in een vlotte stijl die het boek prettig leesbaar maakt.
Een zeer originele roman over onze mogelijke nabije toekomst.
Rob van Essen – De goede zoon. ISBN 978-90-254-5341-1, 384 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Atlas Contact 2018.