De donkere kant van Rembrandt
Zeven jaar is Geertje Dircx kindermeisje en geliefde van Rembrandt van Rijn. Tot Hendrickje Stoffels verschijnt. Rembrandt ontdoet zich op een keiharde, heel gemene manier van Geertje.
Deze roman over het liefje van Rembrandt begint met de brute en volkomen onverwachte arrestatie van Geertje. Zonder enige vorm van rechtspraak wordt ze meegenomen naar het spinhuis in Gouda, waar ze twaalf jaar moet verblijven. De vroedschap (vier burgemeesters) hebben haar veroordeeld voor contractbreuk, diefstal, hoererij. Ze krijgt geen enkele kans zich te verdedigen.
Auteur
Simone van der Vlugt (1966) volgde de lerarenopleiding. Zij ging niet voor de klas, maar prefereerde een kantoorbaan. Al op haar dertiende schreef ze haar eerste boek, dat toen nog door een uitgever geweigerd werd. In 1995 verscheen Amulet, een historische jeugdroman over heksenvervolging. Een ander genre waarmee ze veel succes had, was dat van de literaire thriller. Ze schreef ook historische romans voor volwassenen, zoals Het schaduwspel over de vrouw van Jan Pieterszoon Coen. Samen met haar man, de fotograaf Wim van der Vlugt, maakte ze twee mooie reisboeken over Portugal en Vlaanderen.
De eerste baan van Geertje Dircx was barmeisje in de Hoornse herberg het Morriaenshooft. Ze trouwde met Abraham, één van haar klanten. Hij was scheepstrompetter en jammer genoeg verdronk hij op zee. Als jonge weduwe kreeg ze een baan als kindermeisje bij Rembrandt van Rijn, toen al een bekend schilder in Amsterdam. Zijn vrouw Saskia was ziek en kon niet voor haar zoon Titus zorgen. Geertje trad in dienst van Rembrandt en met veel liefde nam ze de verzorging van Titus voor haar rekening. Rembrandt woonde in de Breestraat waar hij aan vele leerlingen les gaf. In de beschreven periode was hij bezig met het schilderen van de Nachtwacht.
Saskia stierf. Langzamerhand ontstond er een liefdesrelatie tussen Geertje en Rembrandt. Dit ongehuwd samenwonen werd door de omgeving streng veroordeeld, maar Rembrandt trok zich daar niets van aan. Hij gaf Geertje sieraden van Saskia, een handeling die een trouwbelofte inhield. Wel werd bij de notaris vastgelegd dat de sieraden uiteindelijk het eigendom moesten worden van Titus. Toen de beeldschone Hendrickje als dienstmeisje in het gezin kwam, was de liefde voor Geertje gauw over. Rembrandt verzocht haar te vertrekken en bood haar een financiële regeling aan. Geertje ging wonen in een herberg waar ook prostitutie plaatsvond. Rembrandt en Geertje bleven bakkeleien over financiële kwesties tot Rembrandt haar aanklaagde bij het Amsterdamse vroedschap. Zij kreeg een ongekend hoge straf: twaalf jaar opsluiting in het spinhuis in Gouda.
De auteur verbaasde zich erover dat de affaire van Geertje Dircx zo weinig bekend is. Daar wilde ze iets aan doen. Zij denkt dat dit schandaal achtergehouden is om de reputatie van Rembrandt niet aan te tasten. Na het eigenlijke verhaal staat er in het boek een zeer uitgebreide verantwoording van haar research. Er is niet alleen een indrukwekkende lijst van bronnen, maar ook oorspronkelijke processtukken en Geertjes testament zijn in het boek opgenomen. Op die manier is het verhaal heel overtuigend. Toch is het voor een groot deel fictie, bijvoorbeeld over de manier waarop het stel met elkaar omging. Het moet gezegd worden dat het beeld dat van Geertje wordt geschetst wel erg positief is. Het komt mij voor dat ze wel heel vasthoudend was in haar financiële eisen. Waarschijnlijk terecht, maar ze had toch ook haar harde kanten. Het blijft wel duidelijk dat Rembrandt een heel gemene streek heeft geleverd. Hij wilde duidelijk wraak nemen. En wat te zeggen van de rechtspraak met die buitensporig hoge straf. Een vriendendienst aan Rembrandt?
Een boeiende en onthullende historische roman.
Simone van der Vlugt – Schilderslief. ISBN 978-90-263-4619-4, 320 pagina’s, € 20,99. Amsterdam: Ambo | Anthos 2019.