Grootvader is een vergeten held
De oorlog als giftige splijtzwam.
Koos Siemelink is eerste machinist op het SS Padong. Tijdens zijn verlof bezoekt hij eind april 1940 de wereldtentoonstelling in New York, waar hem en zijn drie kameraden wordt getoond hoe de toekomst er uit zal gaan zien. Verbluffend, vinden zij eensgezind. Maar waar de makers van een tentoonstelling geen rekening mee houden is dat een oorlog de hele toekomst veranderen zal. Als Koos en zijn vrienden op 10 mei op volle zee zijn vallen de Duitsers Nederland binnen. Koos Siemelink wacht nadere orders af in de havenstad Liverpool. Zodra het sein kust veilig is zullen zij terug naar Nederland gaan. Maar zover komt het niet.
In Utrecht, Koos’ vaste thuishaven wachten Marianne Siemelink en haar 13-jarige zoon Gerhard de komst van man en vader af. Ook voor hen komt de oorlog nabij. Allereerst is daar Mariannes broer, oom Wim, die tegen betaling eenmaal per week bij hen eet. De man is een steile, overtuigde NSB’er die gaarne zijn boodschap verspreidt. De jonge Gerhard zou graag tegen hem ingaan, maar Marianne heeft het geld nodig en vraagt hem te zwijgen. Gelukkig dient haar zus en Gerhards pianolerares tante Ba als klankbord voor de jongen. Zij zegt broer Wim stevig de waarheid. Gerhard mist zijn vader hevig, voor Marianne telt het gemis minder zwaar. Want Koos’ thuiskomst zorgt altijd voor wrijving omdat haar man niet best verdraagt dat zij gewend is zelfstandig in het leven te staan. Hij leest haar liever de les. Bovendien zijn zijn seksuele escapades zeer onbevredigend. Zij denkt: ‘hij geeft mij een beurt zonder dat ik aan de beurt kom’. Vriendin Tini leert haar, onervaren nog op dit gebied, hoe ze zichzelf kan plezieren, een ontdekking van jewelste.
Auteur
Willem Frederik Erné (1953) is schrijver, vertaler en musicus. Hij werkte jaren als multi-instrumentalist bij Seth Gaaikema, Tineke Schouten en Henk Elsink. Hij schreef eerder De arrogantie van het doorgeefluik, dat in de theaterwereld speelt. Toen hij dat aan enkele uitgevers stuurde, kreeg hij de envelop vaak na lange tijd terug, het werk ongelezen. Of er werd helemaal niet gereageerd. Deze bejegening stoorde hem zo dat hij besloot zijn boeken zelf te gaan uitgeven. Hij richtte daarvoor de uitgeverij DeWielen2 (spreek uit: De Wielende Wielen) op.
Koos kan helaas helemaal niet naar huis. Hij krijgt in Liverpool te horen dat zeelieden vanaf nu onder het ;’Vaarplichtbesluit’ vallen, varende dienstplicht in oorlogstijd. Hij zal moeten varen in konvooien tussen Liverpool en Canada. Gevaarlijke reizen, want dergelijke konvooien worden belaagd door de Kriegsmarine en de Luftwaffe.
Koos denkt met een vaag gevoel van onvrede en spijt aan Utrecht. Maar dat gevoel wordt terzijde geduwd door Marian, een jonge Britse pilote die hij in Liverpool ontmoet. Met haar krijgt hij een liefdesrelatie die niet te vergelijken valt met de tamme liefde die hij met zijn trouwe Marianne beleeft. Thuis woedt de oorlog op andere fronten, Gerhard verliest zijn joodse vriendinnetje Rebecca, Marianne maakt zich zorgen omdat ze Koos niet echt mist zoals ze zou horen te doen. Er blijkt meer te zijn in het leven.
Zo splijt de oorlog op zee niet alleen de wereld op grote, maar ook op kleine schaal: de zee is de scheidslijn tussen leven, liefde, goed en kwaad.
De auteur schreef met dit waargebeurde oorlogsverhaal de geschiedenis op van de grootvader van zijn vrouw. Koos Siemelink heette in werkelijkheid J.J. Erenstein. Hij voer als één van de stille helden op zee in oorlogstijd, met hem 18.500 bemanningsleden van de 640 Nederlandse koorvaardijschepen. Hij werd van zeeman frontsoldaat. Minder dan de helft van hen overleefde de oorlog.
Een bijzonder boeiend boek. Waarom is er geen uitgever geïnteresseerd hierin? Moet de auteur BN’er zijn? Relaties hebben? Op tv komen? Onbegrijpelijk. Zoals Erné schrijft schrijven er weinigen: boeiend van de eerste tot de laatste pagina.
Lezers hebben hem al gevraagd hoe de oorlog voor Siemelink afliep: dit boek eindigt op 11 oktober 1941. Wat mij betreft: ik zie een volgend deel met belangstelling tegemoet. Met misschien een iets grotere letter?
Willem Frederik Erné – Van de liefde en de zee. ISBN 978-90-8276-531-1, 445 pagina’s, € 20,-. Hengelo: Uitgeverij DeWielen2 2019.