Bodemloos bestaan
Voor de Joden duurt de oorlog langer dan voor anderen.
Nou God, ’zei ik tegen de lucht. ‘het is een fraaie puinhoop, gaat het nog wat worden?’ en ik zei ook dingen over zijn koninkrijk om hem boos te maken, maar het luchtte helemaal niet op en ik hield mijn mond maar. Dit zijn de woorden van Dirk Rook. Het is 1974. Dirk heeft een boerenbedrijf in de Krimpenerwaard en is getrouwd met Leie. Ze hebben twee zoons. Anton die bijna zestien is en Meeuws van elf. Hij heeft zorgen. Zijn oudste zoon lijkt er niets voor te voelen later zijn bedrijf over te nemen en ook boer te worden. Anton heeft een baantje in de plaatselijke supermarkt, is graag de hort op en lijkt zich van het boerengezin te vervreemden. Maar zijn grootste zorg geldt zijn vrouw Leie.
In 1942 wordt de bijna driejarige Leie in de buurt van Alkmaar door een haar onbekende kolenman afgeleverd bij het boerengezin van Tom en Nellie Hardeman. Zij hebben ook twee zoons. Nico en Luit.
Leie heeft afscheid moeten nemen van haar ouders Zerel en Isidor Blum. Ze kwamen uit het Zwarte Woud. Ook in Nederland werd het voor Joden te gevaarlijk. Voor hun dochtertje Leie was een onderduikadres gevonden. Net op tijd, want wie zo iets niet had werd op transport gesteld naar Westerbork en verder.
Leie wordt door haar pleegouders vol liefde ontvangen. Ondanks de verwarring weg te zijn bij haar vader en moeder, laat ze zich aanvankelijk het heerlijke eten goed smaken. Dat had ze niet eerder geproefd. Zo’n honger had Leie. Maar daarna kwam het wachten. Elke dag rekende ze erop dat ze terug zouden komen om haar weer op te halen.
De kolenman die mij komt halen. Alleen mijn moeder kan ik zien. Haar naam is Zerel. Haar gezicht ken ik nog en ook haar ruime bruine mantel die ze draagt, hoe zou ik dat alles kunnen vergeten? Laat me meegaan, die lange weg het donker in. Vader en moeder denken dat ik nog maar een kind ben, een klein kind dat veel dingen helemaal niet hoeft te weten. Maar ik weet alles als ik mijn ogen open doe.
In de oorlogsjaren die volgen lijkt de tijd de herinnering te smoren. Na de bevrijding wordt het leven voor het gezin Hardeman weer normaal. Leie is een gewoon kind van het gezin Hardeman geworden. In 1958 vindt ze haar grote liefde Dirk. Ze trouwen en Leie wordt boerin op de hoeve in de Krimpenerwaard. Wanneer ze in april 1974 het overlijdensbericht van haar pleegmoeder Nellie ontvangt, verandert echter alles.
Auteur
Machteld Siegmann (1972) werd geboren in Krimpen aan de IJssel. Ze studeerde Nederlands en Cultuurgeschiedenis in Utrecht en werkt nu als redacteur, journalist en tekstschrijver. Dit boek is haar debuut.
Voor het decor van de traumatische gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog en vlak daarna wordt de roman vorm gegeven door afwisselend de vier leden van het gezin Rook aan het woord te laten. De wanhopige Dirk, zijn getraumatiseerde vrouw Leie die langzaam lijkt weg te glijden in een zwart gat, de opstandige puber Anton en tenslotte de jongste zoon Meeuws die probeert iedereen bij elkaar te houden.
In deze structuur komt de ontwikkeling van de personages goed tot haar recht en levert daarmee onophoudelijke dramatische spanning.
Een aangrijpende roman.
Machteld Diegmann – De kaalvreter. ISBN 978-90-263-4309-4, 352 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Ambo | Anthos 2019.