Levenslange schuld
Een zeer succesvol schilder exposeert in het Stedelijk Museum. De expositie krijgt veel aandacht en waardering. Wanneer een zware jeugdzonde van de kunstenaar wordt onthuld slaat de stemming echter om.
Maris Coppoolse groeide op in Zuid-Beveland en werd een beroemd schilder. Als veertienjarige jongen veroorzaakte hij de dood van een meisje. Dit voorval bepaalt zijn leven, het gevoel van een niet te delven schuld. De omvangrijke roman bestaat uit vijf delen die verschillen van tijd en inhoud.
In deel I is Maris 59 en is er de expositie, maar ook wordt via een artikel in een weekblad zijn traumatische jeugdervaring onthuld. Velen keren zich van hem af en hij moet ook zijn stiefkinderen inlichten.
Deel II gaat over Coppoolse’s jeugd in Zuid-Beveland. Hij is een opvallende jongen in een boerse omgeving. Bij het Goese Sas wordt hij door drie jongens die zich aan hem ergeren in elkaar geslagen. Het hoofstuk bevat ook het verhaal van Matty, het meisje dat hem meenam naar een hooizolder waar ze wilde vrijen. In de schuur vindt een ongeval plaats waarvan Maris de schuldige is. Hij wordt veroordeeld voor dood door schuld en moet naar een tuchtschool. Het is opvallend dat de schrijver dit voorval al zo snel onthult.
Deel III vertelt over zijn carrière. Hij heeft succes en kan de vraag van de galeriehouders naar zijn schilderijen niet meer aan. Hij belandt in een crisis. Hij heeft affaires met jonge meisjes.
In deel IV gaat het over zijn huwelijk met Fran. Ook hier is sprake van een crisis, maar de vakantie in La Gomera brengt hen weer tot elkaar.
Hij bezoekt met Fran New York in deel V. Zijn stiefdochter is oorlogsfotografe, haar album wordt gepresenteerd.
Auteur
Oek de Jong (1952) wordt beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse schrijvers van nu. Zijn vier grote romans Opwaaiende zomerjurken, Cirkel in het gras, Hokwerda’s kind en Pier en oceaan werden veelvuldig bekroond, genomineerd voor verschillende prijzen en vertaald. Tussendoor schreef hij essays over zijn literaire en anderszins kunstzinnige voorbeelden en over de romankunst in het algemeen. Ook schreef hij autobiografische verhalen en een dagboek.
Hoofdpersoon Maris Coppoolse is een indrukwekkende schepping van de schrijver. Je kunt van schepping spreken omdat hij deze persoon geheel vanuit zijn verbeelding heeft gecreëerd. Dit keer hebben we eindelijk eens geen autobiografische roman die dienst doet als therapie voor de verwerking van jeugdtrauma’s.
Maris is een schilder. De schrijver zegt in zijn verantwoording dat hij gesprekken heeft gevoerd met een vijftal schilders toen hij bezig was het personage Maris Coppoolse te ontwikkelen. Hij is daar heel goed in geslaagd. We zien een gepassioneerd schilder, ook herkenbaar afgebeeld in het wereldje van de galeries en exposities. We kunnen intens meeleven met Maris, in zijn angst, in zijn drift en in zijn hartstocht. Zijn leven lang lijdt hij aan zijn schuldgevoelens en herhaaldelijk probeert hij zich te verzoenen met de broers van Matty, dat laatste niet zonder gevaar.
De partner van Maris, Fran, komt minder goed uit de verf. Maris is al twintig jaar met haar getrouwd als er een huwelijkscrisis aanbreekt. De auteur verwoordt op een platte manier wat de oorzaak is. Ze was boos omdat hij haar niet meer neukte. Een vrouw werd onverdraaglijk als je niet meer met haar vree. Natuurlijk is er meer aan de hand, bijvoorbeeld dat hij haar verwaarloosde.
We krijgen heel weinig informatie over Fran. We weten bijvoorbeeld niets over haar werkkring. Opvallend is haar slechte relatie met haar kinderen. Deze kinderen uit haar vorige huwelijk werden grotendeels door Maris opgevoed. Vooral met stiefdochter Stan heeft hij een goede relatie. De roman bevat mooie gesprekken tussen beiden. Het is ook ontroerend hoe Stan reageert op het verhaal in het blad over haar vader en de dood van het meisje. Ze kwam er pas achter toen de gebeurtenis in het weekblad werd gepubliceerd. Daarvoor werd het verzwegen. Ze reageert aanvankelijk woedend, maar daarna komt toch begrip. Een heel mooie vader-dochter relatie.
Was Pier en oceaan al een indrukwekkende roman, hiermee overtreft de auteur dit boek. Door zijn beeldende en heldere stijl kom je als lezer dicht bij het verhaal. Je kun alles voor je zien en meebeleven. Het lezen levert een onvergetelijke ervaring op. Volkomen terecht is Zwarte schuur het DWDD Boek van de maand september 2019.
Oek de Jong – Zwarte schuur. ISBN 978-90-254-5140-0, 489 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Atlas Contact 2019.