Oorlog door de ogen van een kind
Een Italiaanse jongen moet in de Tweede Wereldoorlog keuzes maken die een gevaar kunnen opleveren voor hemzelf en zijn familie.
Siena, 1942. De twaalfjarige Lorenzo wordt door zijn moeder Luisa vanuit Tripoli in Libië naar zijn grootvader en tante en de hulp Cesarina in het dan nog rustige Toscane gestuurd. Wanneer er een telegram wordt bezorgd, waarin Luisa meldt dat zijn vader naar het Egyptische front is gestuurd, is Lorenzo trots: papa gaat samen met Rommel tegen de Engelsen vechten!
Het fascisme viert hoogtij in Italië. Ook grootvader is er een voorstander van. Alleen tante Chiara houdt er andere ideeën op na: Deze oorlog is pure waanzin! We hadden ons erbuiten moeten houden, maar nee, Mussolini moet zo nodig met Hitler oorlogje spelen. Die woorden voelt Lorenzo als verraad.
In de kruidenierswinkel van de familie Tacconi wordt hij voorgesteld aan de even oude zoon Franco met wie hij vriendschap sluit. Deze laat hem de geheime provisiekamer zien, die vol ligt met de meest verrukkelijke etenswaren. Deze kamer geeft ook toegang tot het ondergrondse labyrint van de stad.
Franco is een fervent aanhanger van het fascisme en ook op school predikt de leraar dat het zijn hoogste plicht is goede fascisten van jullie te maken. Wanneer een joods meisje de school wordt uitgezet besluit tante Chiara, die er lesgeeft, het kind zelf naar huis te brengen. Het hoofd van de school is razend: ‘Als u het schoolterrein verlaat, hoeft u niet meer terug te komen, signorina Guerrini!’ Tante Chiara liep met kaarsrechte rug verder. ‘Dat was ik ook niet van plan,’ zei ze zonder zich om te draaien. Ook voor Lorenzo is het de laatste schooldag: hij krijgt voortaan thuis les.
Wanneer de Engelsen Tripoli bombarderen en bezetten houdt Lorenzo het thuis niet uit. Hij rent naar het station waar de ene na de andere brancard met gewonden wordt uitgeladen. Daar ontmoet hij Daniele, die zit te tekenen. Ook Daniele gaat niet naar school, maar dat is omdat ook hij joods is. Het verhindert ze niet dikke vrienden te worden.
Auteur
Nicoletta Giampietro (1960) groeide op in Milaan. Ze studeerde politicologie en geschiedenis in Milaan en Tübingen. In 1986 verhuisde ze naar Duitsland. Na periodes in Keulen en Rotterdam woont ze sinds 1995 in Mainz. Ze is getrouwd en heeft vier kinderen. Dit is haar debuutroman.
De sfeer in Italië wordt grimmiger. Ook daar worden joodse mensen uit hun huizen gehaald en weggevoerd naar Duitsland. De ouders van Daniele overkomt hetzelfde lot, maar het lukt hun zoon zich te verschuilen. Als Lorenzo hem verkleumd en wel vindt besluit hij zijn vriend op het ongebruikte zolderkamertje te verstoppen.
Hij kan dit geheim met niemand delen en moet dus in zijn eentje ervoor zorgen dat zijn vriend eten, drinken, een emmer voor zijn behoeftes en dekens krijgt. Het is zwaar voor een 12-jarige jongen. Hij wordt geconfronteerd met alle excessen die een oorlog met zich mee brengt. Maar vooral het feit dat de meeste volwassenen hypocriet en niet te vertrouwen zijn maakt dat ook hij niet ongeschonden uit de oorlog komt.
Juist omdat deze roman de oorlog vanuit het gezichtspunt van een jonge jongen bekijkt, komt het boek zeer binnen. In het begin is Lorenzo nog naïef en denkt dat het fascisme van Mussolini het enige juiste systeem is. Vooral omdat het overgrote deel van de Italianen zich ermee verbonden voelt. Als echter de geallieerden aan de winnende hand zijn beweren zelfs de meest fervente fascisten dat ze het een verderfelijk systeem hebben gevonden. Zoals de volwassen Franco verwoordt: Iedereen beweerde dat hij voor Italië vocht – wij voor de eer, de partizanen voor de vrijheid. Dat was een leugen, we waren allemaal hetzelfde. Na een paar dagen vocht iedereen alleen nog maar uit haat. We hebben verschrikkelijke dingen gedaan, aan beide kanten, dingen die je je niet kunt voorstellen…
Een indrukwekkend debuut.
Nicoletta Giampietro – Niemand weet dat jij hier bent. Vertaald uit het Duits (Niemand weiβ, dass du hier bist) door Bonella van Beusekom. ISBN 978-90-443-5584-0, 396 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: The House of Books 2019.