Veertig gesprekken
Heikele vragen, adembenemende antwoorden.
Op zaterdag 1 april 2017, om een uur of één ’s nachts, ging de schrijver van dit boek plotseling even dood. Zijn hart hield ermee op en zijn ademhaling ook. Wat hem redde was dat zijn vrouw opeens dubbelop de ‘vrouw van zijn leven’ werd. Zij was later naar bed gegaan omdat hun 15-jarige dochter naar een feestje was geweest. Daardoor hoorde zij de vreemde snurk van haar man en realiseerde ze zich dat zijn ademhaling daarna stopte. Zij begon met hartmassage, telefonisch ondersteund door 112, die tevens hulpdiensten stuurde.
Als haar man wakker wordt is het 72 uur later. Hij ligt op de afdeling intensive care van het Amsterdamse OLVG. Hij heeft tien gebroken ribben van de hartmassage, maar geen enkele hersenschade, geluksvogel die hij is. Dertien dagen erna worden er stents aangebracht, twee dagen later fietst hij weer met zijn dochter naar de bakker. Hij behoort tot de tien procent, die zonder kleerscheuren een hartstilstand overleeft. Wat wel tot de erfenis behoort is een continue drang naar antwoorden: ik heb overleefd. Maar waarom? Wat is de zin van het leven?
Hij schrijft zijn ervaringen op in een artikel in de Volkskrant en ontvangt meer dan duizend reacties. Daardoor gesteund besluit hij denkers, schrijvers, onderzoekers, geleerden, mensen die allerlei antwoorden zochten, te gaan interviewen over de zin van het bestaan.
Zijn gesprekspartners verschilden sterk van mening over allerlei dingen. Sommigen van hen waren gelovig, anderen atheïstisch. Er waren er die zich beriepen op levenservaring of op hun ideaal voor de toekomst. De Zeer Korte Verhalen-auteur A.L. Snijders beriep zich op de Rus Nabokov en herkende zich in de beschrijving: Het leven is als een klein spleetje licht tussen twee eeuwige perioden van duisternis. Hij hield vast aan het taoïsme en toonde zich ronduit verheugd over de zinloosheid van het bestaan. Een ander ervoer de zin van het leven heel anders. Celbioloog Anna Akhmanova bijvoorbeeld hoopte dat zij onsterfelijk zou worden. Zij wilde een bijdrage leveren aan het grote gebouw van de menselijke kennis. Als zij daar door haar werk aan klein steentje zou kunnen toevoegen zou dat haar persoonlijk onsterfelijk maken. Dat vond zij zeer waardevol. Dit zijn nog maar twee ondervraagden.
Auteur
Fokke Obbema (1963) was onder meer commentator, correspondent-Frankrijk en chef economie bij de Volkskrant. Hij schreef eerder China en Europa, dat zowel in het Nederlands als in de Engelse taal verscheen. Tegenwoordig schrijft hij voor de krant over vraagstukken van zingeving.
Veertig interviews. Veertig mensen die het leven en de zin ervan op hun eigen manier bekijken. In het nawoord geeft de schrijver aan dat hij na ieder gesprek dacht: dít zijn de antwoorden, inderdaad. Om bij een volgend gesprek in verwarring gebracht te worden, opnieuw de waarde en de waarheid te zien van andermans nieuwe gedachten. Balans en onbalans, elk van waarde.
Dat maakt dit boek tot een adembenemend avontuur vol vragen, antwoorden, zoektochten, doolhoven en open vlaktes waar aan de horizon de antwoorden liggen opgestapeld. Ieder antwoord is waar, zoals ieder antwoord persoonlijk is en daarmee slechts die waarheid weergeeft van de ene ondervraagde.
Dit is een speurtocht naar de zin van het leven en ook naar de zin van de dood. Voor de een is het ‘niets’, voor de ander een antwoord op een vraag die geen mens ooit kan stellen. Omdat er geen stem met een antwoord meer is, het antwoord zit in de mens zelf.
Ik citeer psychiater Jan Mokkenstorm (1962-2019) die de woorden van zijn grootvader aanhaalde als samenvatting op het antwoord naar de zin van het leven: Jantje, je kunt wel zeggen dat je er bent, maar je moet er wezen. Zijn afscheidswoorden tegen Obbema: See you at my funeral. Dat is lef tot leven. Hij stierf kort erna.
Een bijzonder boek. Lees het als een avontuur. Herlees het vele malen.
Fokke Obbema – De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van het bestaan. ISBN 978-90-4503-932-9, 366 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Atlas Contact 2019.