Het lot van de Portugees-joodse familie Pimentel
Nathan Pimentel (*1837) en zijn vrouw Rachel Oppenheimer (*1841) krijgen 13 kinderen. Vier van hen overlijden als baby; de oudste zoon sterft op vijfentwintigjarige leeftijd. Van de andere kinderen overleven er slechts twee de Tweede Wereldoorlog.
Als Fokko Weerstra in het voorjaar van 2016 zijn hotel aan de Sarphatikade in Amsterdam verlaat stuit hij op een Duits echtpaar dat druk bezig is foto’s van het pand te nemen. Uit het gesprek met hen blijkt dat de moeder van de man daar van oktober 1939 tot eind 1942 heeft gewoond. Het intrigeert Fokko dusdanig dat hij contact opneemt met Henk Dijkman, goed thuis in archiefonderzoek. Wat heeft zich allemaal afgespeeld in zijn pand?
Uit oude koopcontracten blijkt dat Mozes (Mau genoemd), de dan oudste zoon van de familie, van 1924 tot zijn overlijden in 1961 eigenaar van het pand was. Maar in december 1942 is het onteigend, het gevolg van de Duitse bezetting. Al vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog worden joden steeds strengere maatregelen opgelegd. Joodse ambtenaren worden ontslagen en joden hebben geen toegang meer tot openbare gelegenheden. Vanaf mei 1942 moeten zij zichtbaar een Jodenster op hun kleding dragen.
Het is algemeen bekend waartoe deze decreten voor het grootste deel van de joodse bevolking van Nederland hebben geleid. Slechts enkelen hebben de oorlog overleefd door onder te duiken.
Auteurs
Henk Dijkman (1957) was manager human resources in de IT-industrie en is nu onderzoeker en bestuurslid van het Genootschap Leeuwen van het Centraal Station (Amsterdam).
Fokko Weerstra (1963) was Hoofd Inkoop en projectleider van Europese aanbestedingen van diverse overheidsinstanties. Sinds 2012 is hij eigenaar van Amstel Corner Hotel in Amsterdam.
Ook Mau duikt onder. Uit documenten blijkt dat hij het pand aan de Sarphatikade via een machtigingsbesluit van de overheid weer heeft teruggekregen. Hij heeft de oorlog overleefd.
Ook zijn broer Bram keert na de oorlog met zijn vrouw en zoon terug naar Nederland. Een andere broer en zijn vier zussen zijn vermoord. Van de vijf kleinkinderen van de familie Pimentel bezwijkt Nico tijdens een dodenmars.
Hoewel de kinderen Pimentel een joodse opvoeding hebben gehad voelen ze zich meer Amsterdammers dan joods. Toch zijn ze diepgeworteld in de joodse gemeenschap. Dat blijkt wel uit de werkzaamheden die ze op zich genomen hebben. Mau bijvoorbeeld is als arts werkzaam in joodse ziekenhuizen en andere instellingen. Het bekendste familielid is zijn jongste zus Henriëtte, die als directrice van de crèche tegenover de Hollandsche schouwburg honderden joodse kinderen heeft gered. Aan haar is een apart boek gewijd.*
Niet alleen het lot van de individuen van de familie Pimentel wordt in dit boek beschreven. Juist omdat ze zo Amsterdams zijn komt ook de geschiedenis van de hoofdstad in de Tweede Wereldoorlog uitgebreid aan de orde. Een bronnenlijst toont het gedegen onderzoek dat de auteurs hebben gedaan.
Er zullen vast nog veel boeken over deze zwarte periode worden geschreven. Maar juist in de huidige tijd, waarin racisme en discriminatie in het middelpunt van de belangstelling staan, móet deze geschiedenis telkens weer worden verteld.
Henk Dijkman & Fokko Weerstra – 1943. ISBN 978-90-64461-23-1, 317 pagina’s, € 22,50. Amsterdam: Amphora Books 2020.
*Wacht maar. Binnenkort verschijnt de recensie van dit boek op deze site.