Studie in sterven
Overlevende van het Poolse verzet wordt na twintig jaar geconfronteerd met zijn verleden.
Vijf jaar lang speelde Waclaw Konradius een roekeloos spel met zijn leven. Een zwerftocht langs andermans woningen en door de bossen met voortdurend het gevoel opgejaagd wild te zijn. Tot die ene actie waarbij de hele ploeg door de Gestapo te pakken werd genomen. Die hoge SS’er hadden ze kunnen vermoorden en ook hadden ze beslag gelegd op dat belangrijke dossier. Zo was het toch gegaan?
Het was twintig jaar later, toen hij haar aantrof in het trappenhuis, één etage onder de zijne. Hij was haar al bijna voorbij gelopen toen ze zich omdraaide en hem aansprak met: ‘Roman, is het toch? Roman… als ik me niet vergis?’
Hij werd van zijn stuk gebracht, want de naam Roman had hij al vele jaren niet meer gehoord. Het was zijn schuilnaam in de tijd van het Poolse verzet. Gelijk vroeg hij: ‘Malgorzata?’
Dat was natuurlijk onzinnig, want het meisje met de schuilnaam Malgorzata was al heel lang dood. Misschien was het een jongere zus van haar. Maar hoe wist zij dat hij ooit Roman heette?
De vrouw haalde een grijze envelop tevoorschijn en gaf die aan hem. Ze zei dat het een bericht van Walter was en dat ze gauw terug zou komen voor een antwoord. Daarna snelde ze de trappen af en verdween voordat hij zich realiseerde dat ze inmiddels op straat tussen de mensen niet meer was te achterhalen.
Hij was volkomen in de war, want Walter was het hoofd van de ondergrondse terreurgroep waarvan hij lid was geweest. Uiteraard was Walter ook een schuilnaam. Hij gaf leiding aan een groep met speciale taken, zes of zeven man en uiteraard Malgorzata als koerierster.
Zo begint een zonderling avontuur waarbij Waclaw Konradius op zoek gaat naar wat er in dat najaar in 1944 precies gebeurde en wat Malgorzata en Walter was overkomen.
Vooral Malgorzata heeft zijn interesse. Wat was er van haar geworden? Vrouwen zijn namelijk sterker en bestendiger dan mannen, hun hele leven houden ze zich gereed om verlies te incasseren, van een kind, van een man, een minnaar, een huis, ja, ze zijn sterker en weten de pijn ten slotte in zichzelf te smoren.
Auteur
Wlodzinierz Odojewski (1930-2016) schreef vele romans waaronder Een zomer in Venetië. Zijn korte roman Verdraaide tijd werd in 1965 voor het eerst gepubliceerd en verscheen pas dit jaar in het Nederlands.
De hoofdpersoon Konradius herinnert zich een episode uit de oorlog toen hij bij toeval bijdroeg aan de dood van zijn medestrijders na een aanval op een Duitse officier. De vergeten gebeurtenis wordt gereconstrueerd en verandert in realiteit. Hij ontdekt tenslotte dat ook hij is gestorven. Zijn buitengewone avonturen vormen een psychodrama in een parallelle wereld. Deze dient om hem bewust te maken van zijn schuldgevoel over zijn handelen van destijds.
Het is een studie naar het transcendente, het gevoel van het menselijk bestaan en de dood waarmee een mens onvoorbereid wordt geconfronteerd.
Een intrigerende roman over de mens als speelbal van oncontroleerbare tijdsbeleving.
Wlodzinierz Odojewski – Verdraaide tijd. Vertaald uit het Pools (Czas odwrócony) door Charlotte Pothuizen. ISBN 978-90-21423-40-1, 160 pagina’s, € 18,99. Amsterdam: Querido 2021.