Liefde wordt opgeslokt door de zorg
Dochter Noes als trait-d’union.
Ooit waren Evert de Heer en Anja Verver een liefdespaar. Ze kregen een dochter, Anouska, die Noes werd genoemd. Maar na de geboorte van het kleine meisje gaat er iets mis. Anja is geobsedeerd door het idee dat ze een goede moeder moet zijn. Haar vroegere carrière als actrice telt niet meer, ze verslonst haar charmante verschijning, ze krijgt steeds meer mysterieuze kwalen die geen arts benoemen, laat staan behandelen kan. Anja verliest de greep op haar leven. Vader Evert, een succesvol schrijver, ziet het aan, maakt zich zorgen, wil als man van de regelmaat en organisatie een helpende hand uitsteken, maar Anja weert hem af. Uiteindelijk scheiden de twee, maar Anja krijgt niet de zorg van Noes, zij is psychisch niet meer in staat voor haar dochter te zorgen. Noes gaat bij vader Evert wonen, die een nieuwe relatie aangaat en een nieuw gezin sticht. Anja ziet Noes via een bezoekregeling. Maar zelfs die werkt niet goed want in die schaarse uren leunt zij zwaar op de zorg van haar dochter.
Anja wordt aangetroffen met een dosis pillen. ‘Poging tot zelfdoding’, concludeert men. En vanaf dat moment komt zij terecht in de medische molen, het stelsel van sociale hulpverlening, zorginstellingen voor hulp bij opvoeding, onderwijskrachten, buren en ga zo maar door. Vader en ex-echtgenoot Evert krijgt in zijn contacten over Anja, tenslotte de moeder van hun beider kind, te maken met meer dan twintig ‘betrokkenen’, die ieder vanuit hun eigen deskundigheid menen te weten hoe de vrouw benaderd moet worden. Allemaal maken zij zich zorgen over Anja, en in daaropvolgende lijn over Noes. Apps, brieven, gesprekken, mails, gesproken berichten en hulpverzoeken leiden tot de diagnose dat Anja echt wel een goede moeder wil zijn. Maar dat dit wordt bemoeilijkt door een waslijst aan psychische kwalen. En ieder vindt daar het zijne van.
Auteur
Jan van Mersbergen (1971) heeft inmiddels tien romans en novellen op zijn naam staan. Drie ervan verschenen onder het pseudoniem Frederik Baas. Van Mersbergen won de BNG Nieuwe Literatuurprijs en de F. Bordewijkprijs. Hij werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs, de Gouden Uil en de Libris Literatuurprijs. Zijn laatste boek De onverwachte rijkdom van Altena won in 2019 de NRC Lezersprijs. Zijn werk is vertaald in het Engels, Frans, Spaans, Duits en Turks.
Achterin het boek verklaart de auteur met nadruk dat Een goede moeder een roman is. ‘Alle personages, organisaties, plaatsen en gebeurtenissen komen voort uit de gedachtekronkels van de schrijver of zijn, als ze werkelijk bestaan, fictief gebruikt.’ Desondanks vertelt de auteur in de diverse interviews die volgden op het verschijnen van deze roman dat dit ‘zijn meest persoonlijke boek tot nu toe is’. Zijn eigen ex-vrouw leed aan psychische problemen, zoals hij in het boek beschreef. Hij wilde geen afrekening schrijven, maar een roman over wat er gebeurde in dergelijke situaties. En inderdaad, hij was natuurlijk zelf de vaderfiguur Evert de Heer. Het verhaal was een reconstructie van de gebeurtenissen van de afgelopen vijf jaar.
Kortom, de roman is gefictionaliseerde werkelijkheid. Waarmee schrijnend duidelijk wordt dat iemand die psychisch in de problemen geraakt daar niet zomaar uit komt. Zeker niet als Jan en Alleman, vrijwilligers en betaalde krachten van overheidswege zich daar tegenaan bemoeien.
Dat maakt het boek het schrijnendst. De beklemmende wetenschap dat er duizenden Anja’s zijn, die allemaal ten onder dreigen te gaan in de oceaan van hulpverleners die geen echte hulp bieden kunnen.
Een liefdevol en toch gruwelijk boek.
Jan van Mersbergen – Een goede moeder. ISBN 978-90-5936-970-2. 285 pagina’s, €22,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2021.