Lars Andersson, Lukas Burgering en Heidi Wulfsen – Ik zal handhaven. Beatrix, koningin in een veranderd land. ISBN 978-94-6105-659-7, 304 pagina’s, € 19,90. Amsterdam: Boom 2013.
Eerste serieuze evaluatie van Beatrix’ koningschap.
Op 30 april aanstaande treedt Koningin Beatrix af. De auteurs doen in dit boek een eerste serieuze poging om de manier waarop zij haar ambt heeft uitgeoefend te beschrijven en te beoordelen. Zij spraken daarover met personen die in de nabijheid van de Koningin kwamen over hun ervaringen met het staatshoofd. Onder meer de ex-premiers Dries van Agt, Ruud Lubbers, Wim Kok en Jan Peter Balkenende gaven hun medewerking, evenals andere politici, zoals André Rouvoet, Jack de Vries, Gerdi Verbeet, Elco Brinkman en Laurens Jan Brinkhorst, socioloog Paul Schnabel, staatsrechtgeleerde Joop van den Berg, historicus Henk te Velde, rechtsfilosofe Dorien Pessers en hofdame Miente Boellaard. Het moge duidelijk zijn dat reeds lang vóór de officiële aankondiging van de abdicatie op 28 januari 2013 aan dit boek is gewerkt. Dat blijkt ook uit het feit dat de huidige premier Mark Rutte wilde zich niet laten interviewen, omdat een gesprek met hem over Beatrix’ koningschap gezien kon worden als een signaal dat de troonswisseling aanstaande was.
Na het inleidende hoofdstuk Koningin in een veranderd land is aan de samenwerking en verhouding met elke premier is een hoofdstuk gewijd, waardoor het boek chronologisch is ingedeeld. Zo gaan we vanaf 1980-1982 De jaren met Van Agt, via achtereenvolgens 1982-1994 (Lubbers), 1994-2002 (Kok) en (2002-2010 Balkenende) naar tenslotte 2010-2013 De jaren met Rutte. ‘Tussendoor’ zijn hoofdstukken opgenomen over de kabinetsformaties, het buitenland, het populisme, de media en haar invloed.
De tekst wordt onderbroken met pagina’s waarop onbekende en bekende Nederlanders verslag doen van hun ontmoeting met de Koningin. Daarbij zijn soms ontroerende verhalen, zoals van een motorrijder van de Verkeersdienst van de politie Amsterdam, die tijdens de inhuldiging van 1980 door stenengooiers zwaar wordt gewond: ‘ik vind het een gouden wijf en zal haar nooit laten vallen.’ De portier van Carré krijgt in 2010 een speciaal complimentje vlak voordat hij met pensioen gaat en moet daarvan huilen. Tineke Bartels vertelt over een lange toch te paard met de Koningin. Werkgeversvoorzitter Bernard Wientjes herinnert zich een informele nazit aan de bar tijdens een staatsbezoek aan India (uw recensent is jaloers op hem). Oud-minister Roger van Boxtel wordt bij het genieten van de bronzen deuren van het Baptisterium in Florence plotseling aangesproken door de Koningin. Deze pagina’s vind ik juweeltjes. Wat mij betreft zou daar een apart boek van gemaakt mogen worden.
We lezen in dit boek onder meer hoe Beatrix steeds ervarener wordt, ze groeit in het ambt. Vooral van premier Ruud Lubbers, die ze al goed kende, krijgt ze daartoe alle ruimte. Tijdens het premierschap van Wim Kok speelden een aantal familieaangelegenheden. Beatrix sprak met hem af: ‘Als u het land doet, dan doe ik het huishouden’. Kok hield overigens wel de eventuele politieke impact van de familiezaken in de gaten. Toen Jan Peter Balkenende aantrad als premier was hij redelijk onervaren, in tegenstelling tot het staatshoofd. Tijdens hem kwam de waardigheid van het koningshuis in het gedrag in de zogenoemde M-kwesties: Margarita en Mabel Wisse Smit. Mark Rutte zal in het begin best met argwaan door Beatrix zijn bekeken, mede gezien de samenstelling van zijn eerste kabinet VVD-CDA met gedoogsteun van de PVV en de manier waarop dit tot stand kwam. Maar Rutte is een goed communicator en als premier neemt hij zijn verantwoordelijkheid voor het koningshuis en staat hij pal voor de monarchie en dat wordt ongetwijfeld door Beatrix gewaardeerd.
Beatrix vindt de waardigheid van haar ambt belangrijker dan populariteit. Ze heeft haar hoge ambt altijd buitengewoon professioneel vervuld. Wel komt de laatste tijd toch wat relaxter over, wat haar populariteit zeker geen kwaad doet. De invloed van schoondochters en kleinkinderen? Ontegenzeglijk is de Koningin steeds meer een bindende factor tussen de Nederlanders geworden.
Uiteraard valt er nog veel meer over de inhoud van dit goed geschreven en informatieve boek te zeggen, maar ik laat het erbij. Wie serieus geïnteresseerd is in werken en persoon van onze huidige vorstin kan dit boek niet aan zich voorbij laten gaan.
Aan dit boek werd tevens ruim aandacht besteed in de boekenrubriek LeesKost van het programma PuurCultuur op MeerRadio (woensdag 10 april 2013). Klik op Ikzalhandhaven om het geluidsbestand te beluisteren.