Hoe hebben we ooit zonder gekund
‘Piepjong’ en al onmisbaar.
Hoe is het mogelijk: de was doen met een geribbeld wasbord, met groene zeep en een borstel. Wat een slopend tijdrovend karwei! Een hele moeizame maandag, de wasdag bij uitstek, – en met een groot gezin vaak nog langer – ging aan de gezinswas op… Tot de eerste wasmachines kwamen, eerst nog kleintjes met een afvoerslang in de keukenspoelbak, later de grotere, elektrische apparaten. Wie ook nog een centrifuge bezat was helemaal gelukkig, die kon de was meteen na het centrifugeren aan de lijn gaan hangen… En we gingen nog een stap verder, want momenteel staat in 70% van de huishoudens ook nog een droogautomaat. De gedroogde kleding hoeft nu alleen nog gevouwen te worden… Het is geen wonder dat Annegreet van Bergen in haar klein geschiedenisboek van doodgewone dingen een pleidooi houdt voor een standbeeld voor de wasautomaat. Ergens, in een plantsoen met bejaardenhuisjes uit de jaren zestig, zou dat standbeeld moeten komen, een in brons gegoten apparaat met daaronder de Wilhelmus-achtige tekst ‘de tirannie verdrijven die mij mijn hart doorwondt’. De moeder der huishoudelijke apparaten, die vrouwen tijd en vrijheid bezorgde, verdient eer vindt de auteur.
Het is maar een voorbeeld. In dit boek vol ongewone dingen ruimt de schrijfster vol enthousiasme plaats in voor dingen die zonder ophef verdwenen zijn en dingen die ongemerkt verschenen zijn. Elektrisch licht, de stofzuiger, gietijzer, Van Gend en Loos, sigaretten (bijna weg!), turf, schoon kraanwater, het kopieerapparaat, vaccinatie, balpennen… Noem maar op. Al lezend denk je ‘hoe hebben we ooit zonder gekund?’, of ‘goed dat ze verdwenen zijn’. De auteur wijdde aan al die fenomenen korte stukjes tekst, die eerder verschenen in het Historisch Nieuwsblad. In een waarderend voorwoord van Maarten van Rossem wijst die nog even op het kunstgebit : ‘in de jaren zestig beschouwd als een fraai huwelijksgeschenk’. De ontvanger (vaak de bruid) was met dat geschenk levenslang van kiespijn en dus tandartskosten af en vertoonde tot het eind van haar dagen een stralende glimlach. Als dát geen goede investering was! Zelf toont Van Rossem zich bijzonder ingenomen met Van Bergens ode aan de onvolprezen bromfiets. ‘Niet de auto heeft de Nederlander op de wielen gezet, dat deed de bromfiets. Die betekende relatief goedkope vrijheid.’ Hij prijst Van Bergen omdat zij de aandacht vestigt op relatief onbekende zaken die meestal ontsnappen aan de aandacht van academisch gevormde historici, zoals hij.
Auteur
Annegreet van Bergen (1954) is econoom en journalist. Ze schreef onder meer Gouden jaren, waarin zij de contemporaine geschiedenis gezicht gaf via de doorsnee dingen die ons leven hebben veranderd. Dat boek was een feest van herkenning, en sloeg enorm aan. Inmiddels zijn er ruim 200.000 exemplaren van verkocht. Ook werd Van Bergen voor dit boek genomineerd voor de Libris Geschiedenisprijs en de NS Publieksprijs.
Dit boek kwam eerder uit in 2019, onder de titel Een (ongewone) geschiedenis van doodgewone dingen. De haakjes om het woord ‘ongewone’ zijn verwijderd, de kaft is veranderd, dat is het. Ik heb Gouden jaren niet bij de hand, maar sommige lezers klagen dat er nogal veel letterlijk is overgenomen uit dat boek. Oordeel zelf.
Voor mij was dit boek opnieuw een feest van product-herkenning.
Toch moet ik één ding kwijt. Uw recensent is onlangs een bril met sterkere glazen aangemeten. Aan de bril kan het dus niet liggen. Maar toch, dit boek heeft zúlke verd… kleine letters dat het lezen een ware opgave was. Ontspannen ging daardoor te vaak met inspannen samen.
Dit boek is dubbel aardig voor mensen die niet meer tot de jongsten behoren. Een grotere letter zou zeker schelen in de verkoop onder deze doelgroep. Dat kan toch de kop niet kosten. Het zou de lezer zeker bedienen.
Leuk boek, té kleine letter.
Annegreet van Bergen – Een ongewone geschiedenis van doodgewone dingen. ISBN 978-9045-04677-8. 142 pagina’s, €17,99. Amsterdam: Atlas Contact 2022.