Labyrint van oude zelfportretten
Kwetsbare man op zoek naar zichzelf.
Wie op een rommelmarkt een oud album volgeplakt met foto’s ziet liggen pakt het waarschijnlijk nieuwsgierig op om éven een blik te werpen op de beelden van iemands leven. Beelden die erfgenamen niet hebben willen bewaren, ook dát wekt nieuwgierigheid op. De schrijver Christophe Boltanski pakt argeloos zo’n album op, maar hij wordt niet geconfronteerd met familiekiekjes maar met 369 zelfportretten van een man. Op het schutblad heeft de voormalige eigenaar geschreven dat alle foto’s gemaakt zijn tussen 1973 en 1974, het decor is steeds opnieuw het onpersoonlijke hokje van een fotoautomaat, zoals je vaak op stations vindt., maar déze staan in verschillende steden. Boltanski is gefascineerd.
Wat bezielt iemand om een dergelijke verzameling zelfportretten te maken. Als hij de foto’s nader bestudeert ontdekt hij dat de man zichtbaar moeite heeft gedaan variatie in de beelden aan te brengen. Hij heeft een snor, later een baard, hij is kort geknipt of heeft lang haar, hij lacht stralend of hangt de pias uit. Soms ook kijkt hij emotieloos. Naarmate het fotojaar vordert sluipt de weemoed ’s mans ogen in, angst ook soms en eenzaamheid. Hij toont zich een kwetsbare man. Zoekt hij zichzelf in de foto’s?
Boltanski besluit op zoek te gaan naar de fotoman. Hij zou nog kunnen leven. De man heeft hem 369 keer recht in het gezicht aangekeken, nu wil hij hem écht leren kennen, onder vier ogen met hem kunnen praten. Maar hoe moet hij hem vinden? Sommige foto’s geven summiere aanwijzingen, als losse eindjes, ergens is een verwijzing naar een uniform te zien, zijn verschijning op plaatsen over verschillende continenten in korte tijd zou kunnen wijzen op een man die bij de luchtvaart werkt, Op het schutblad stond een naam, zij het dat daar steeds een ander adres op volgde alsof de man continu verhuisd was. De naam: Jacob B’chiri. De naam klonk Joods-Arabisch. Langzaam maar zeker spit Boltanski verder. Steeds als hij een antwoord vindt, rijst er een nieuwe vraag. Hij zoekt de identiteit van een man, en stuit op diens dromen, verlangens en eenzaamheid.
Auteur
Christophe Boltanski (1962) studeerde economische en sociale wetenschappen aan de Sciences Pro in Parijs. Daarna volgde hij een studie Media and Politics in New York. Na zijn studie vervulde hij zijn sociale dienstplicht bij de Franstalige Egyptische krant Le Progrès égyptien. Hij werkte er als oorlogscorrespondent tijdens de Golfoorlog.
Boltanski schreef drie boeken over het Midden-Oosten, waaronder een biografie over Yasser Arafat, die verscheen in 1997. Vanaf zijn 13e jaar woonde hij bij zijn grootouders in de Parijse wijk Faubourg Saint-Germain. Hij schrijft daarover zijn eerste roman La Cache, in Nederland verschenen onder de titel De schuilplaats (2016). Ook zijn tweede roman (Le Guetteur) De voyeur (2019) verscheen hier. Boltanski ontving de prestigieuze Prix Femina, de prix des prix littéraires en de Prix Club de Lecture Français.
Boltanski mag gefascineerd zijn geraakt door de man met de honderd gezichten, hij trekt de lezer daarin mee. Stukje bij beetje geeft de auteur prijs hoe Jacob B’chiri’s leven eruit ziet in dat roerige jaar van 1973 tot 1974. Waarom deed de man dit, wat wilde hij bereiken? B’chiri zoekt zichzelf en in zijn zoektocht biedt Boltanski ook de lezer de kans zichzelf te doorgronden, op vragen een antwoord te zoeken. Waarom deed hij dingen? En wat gebeurde er daarna? Heeft de man naasten? Familie? Is er nu helemaal niemand te vinden die licht kan werpen op zijn gezicht, op zijn honderden gezichten? Ja, die is er. Lees maar. Leef mee, dit geweldige boek laat u beslist niet meer los.
Geniaal, prachtig geschreven, om ademloos te lezen.
Christophe Boltanski – De levens van Jacob. Vertaald uit het Frans (Les vies de Jacob) door Prescilla van Zoest. ISBN 978-94-6452-028-6. 206 pagina’s, € 22,99. Amsterdam Uitgeverij Cossee 2023.