Ex-gevangene keert terug in de maatschappij
Wie was de wereldberoemde wiskundige Adam Godley?
Na 25 jaar mag Freddie Montgomery de gevangenis verlaten. Hij gebruikt een valse naam: Felix Mordaunt. Een voormalig celgenoot laat hem afhalen en geeft hem een auto. Als vanzelf wordt hij geleid naar zijn geboortegrond: het landgoed Arden House. Tegenwoordig wordt het bewoond door de familie Godley. De beroemde geleerde Adam Godley is overleden. Zijn bejaarde weduwe leeft nog en woont er met haar kinderen Adam jr. en Helen. Daarnaast is er nog de huishoudster Ivy en de geleerde William Jaybey. Deze hoogleraar werkt in het archief van Adam Godley. Jaybey maakt een biografie over hem. Helen nodigt Felix uit te blijven. Wat later duikt ineens een vroegere geliefde van Felix op, de beeldschone Anna Behrens.
Auteur
John Banville (1945) is een Ierse schrijver bekend van romans als De zee, De onsterfelijken en De blauwe gitaar. Deze boeken behoren stilistisch gezien tot de wereldtop. Hij schreef tussendoor ook misdaadromans. Onder andere Sneeuw en April in Spanje. Singulariteiten sluit aan op zijn literaire werk.
Singulariteiten is in vele opzichten een bijzondere roman. De stijl is uitzonderlijk goed. Zijn zinnen staan barstensvol metaforen. In zijn beschrijvingen gaat hij eindeloos door. Vooral bij een vrouw kan zoiets gemakkelijk een halve bladzijde beslaan. De schrijver zelf heeft het een keer over een stamppot van metaforen.
William Jaybey is verliefd op Helen, de schrijver brengt zijn gevoelens zeer uitgebreid onder woorden. Die eerste aanblik van haar bracht me innerlijk aan het wankelen, alsof ik recht door het hart was geschoten met een zachte, stille kogel. Wat haalde de trekker over? Het blauw van haar ogen, de glans van haar haar, het kleine stukje huid op de plek waar de bovenkant van haar blote arm overloopt in haar blote schouder? Was het de vorm van haar enkels Alles, alles.
Het boek is geschreven vanuit twee perspectieven. Om te beginnen vanuit een alwetende verteller die zich op de eerste bladzijde voorstelt: Wie is hier aan het woord? Ik, een kleine god; de grote goden zijn met de noorderzon vertrokken. Soms wendt de verteller zich rechtstreeks tot de lezer: U zult wel benieuwd zijn. De tweede verteller is de academicus Jaybey. Jaybey bevat de klanken J.B. die verwijzen naar de schrijver John Banville.
De roman is soms lastig qua inhoud. Dat begint al met de titel. Gelukkig wordt deze door de schrijver zelf uitgelegd. Lastiger wordt het als over de wiskundige Adam Godley gezegd wordt dat hij de Brahmatheorie heeft ontworpen en spreekt over multiversums. Daarover wordt verder niets verklaard. We zien wel enkele kenmerken van een ander toekomstig universum: auto’s rijden op zeewater en de Nederlanders zijn De Verenigde Staten binnengevallen en New York heet Nie Ams. Deze wonderlijke fantasie wordt slechts genoemd in enkele zinnen. Soms lijkt de roman een wetenschappelijk werk met uitgebreide voetnoten over Adam Godley en andere geleerden.
Wat dit ontoegankelijke boek nog ingewikkelder maakt zijn de talloze verwijzingen naar vorige romans waarin veel personages van Singulariteiten al voorkomen. De roman moet het ook niet hebben van een boeiende plot. De schrijver zelf zei ooit dat een plot voor hem niet belangrijk is. De roman moet het hebben van de superieure stijl, de indrukwekkende beschrijvingen en de ironie.
Een literaire roman die dwingt tot langzaam lezen.
John Banville – Singulariteiten. Vertaald uit het Engels (The Singularities) door Arie Storm. ISBN 978-90-214-7043-6, 381 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Uitgeverij Querido 2023.