De mantel van de maagd als kinderjurk
Stempel van valse heiligheid.
Maria, heilige maagd, moeder van de goddelijke Zoon, Vrouwe van alle Volkeren en wat haar nog meer aan namen te beurt valt, beheerst het leven van de jonge Ellen. Haar echte moeder is een mens van twee gezichten: naar derden toe is ze vriendelijk, zodra iemand de deur achter zich dichtslaat uit ze kritiek. Maar bovenal is moeder bezeten door haar verering voor Maria. In de hal van het huis staat een levensgroot Mariabeeld. Moeder gaat ervoor door de knieën, neuzelt haar gebeden en liefkoost het gezicht van de figuur. Moeders nicht Hildegonda Hoefnaegel, ooit inpakster in een chocoladefabriek, beroept zich erop dat Maria haar is verschenen, niet éénmaal, maar keer op keer. Ze ging prompt in het klooster en spreekt sinds die tijd als zieneres namens Maria gelovigen toe. Ellens moeder, priesteroom Marius en anderen trachten de verschijningen via een opgericht Comité Vrouwe van alle Volkeren kerkelijk goedgekeurd te krijgen.
Tussendoor laveert Ellen. Ze is zowel schoolmeisje met de vriendschappen en de onzekerheden van een puber als een kind dat gevangen zit in de benepen sfeer van een behoorlijk hysterische moeder. Wil ze als schoolkind kijken naar de film Turks Fruit? Moeder vindt het maar niets: het is modieuze kitsch: Ik kan die film in drie woorden voor je samenvatten: ‘Hoer krijgt kanker’
Hoe sla je een kind monddood. Als Ellen later terugkijkt, kan ze de stempels van haar jeugd zetten: dubbelhartigheid, geloof, idolatrie, activisme en schuivende panelen. Ze ontmoet een idealistische, alternatieve, vrijgevochten jongen, wordt verliefd op hem. De burgerlijkheid van haar ouderlijk huis valt nu extra bij haar op. Jaren later verdiept ze zich als journalist in de invloed van kerk en geloof, het stempel dat blijvend van invloed is geweest op het vervolg van haar leven. Was het masker van Mariadevotie wel zo zuiver als het haar voorgehouden werd?
Auteur
Peter Brouwer (1965) is schrijver, vertaler en theatermaker. Hij studeerde Duitse Taal- en Letterkunde in Utrecht. Hij debuteerde in 2017 met Het Siamees moment, daarop volgde in 2021 Het oog van de kraanvogel. Hij publiceerde enkele dichtbundels en zijn werk is gepubliceerd in bloemlezingen, tijdschriften en feuilletons. Zijn werk is eerder bekroond of genomineerd.
Brouwer is geboren in Eindhoven en werd in deze zuidelijke rooms-katholieke omgeving vanaf zijn jeugd en in zijn opvoeding al geconfronteerd met geloof en rituelen. In deze roman legt hij de lat langs de waarachtigheid van rituelen en de invloed die zij kunnen hebben bij het vormen van de persoonlijkheid. Want ligt op alles wat ik ben in Ellens geval een vloek of de geur van heiligheid?
Brouwer baseert zich voor de figuur Hildegonda op de Amsterdamse zieneres Ida Peerdeman (1905-1996), zij haalde met haar verschijningsverhalen de media in de jaren veertig en vijftig.
Geloof kan troosten, steunen en bedriegen. Dat blijkt ook uit dit boek.
De weg naar de eigen, persoonlijke waarheid kan pijnlijk zijn en confronterend. Brouwer maakt het zijn Ellen niet eenvoudig. Soms vind ik haar irritant, dan weer bekruipt mij medelijden, echt mijn sympathie winnen kan Ellen echter niet, hoe treurig haar bestaan naast die Maria-moeder ook is.
Voor liefhebbers.
Peter W.J. Brouwer – Op alles wat ik ben. ISBN 9-789-493-368-026. 283 pagina’s, €23,50. Haarlem: In de Knipscheer 2024.