De geschiedenis van Schokland
Anna en haar woning.
Het voormalig eiland Schokland bevatte ooit een belangrijke vissershaven. De schrijfster geeft een zeer uitgebreid overzicht van de bewogen geschiedenis. Toen er een einde kwam aan de visserij ontstond er grote werkloosheid en armoede. Daarnaast had het eiland mede door zijn gebrekkige dijken last van overstromingen. De regering besloot in 1859 tot verplichte ontruiming van het eiland. De bewoners kregen een ontruimingsvergoeding van 975,25 gulden. De schrijfster besteedt veel aandacht aan de verhuizingen, het kiezen van een vervangende woonplaats en de integratie van de Schokkers in hun nieuwe omgeving. Deze documentaire roman bevat niet alleen de geschiedenis van Schokland, maar met name het lot van de bewoners. De auteur concentreerde zich op de persoon Anna Diender, haar voorouders en familie.
Auteur
Eva Vriend (1973) is historicus en schrijver. Ze groeide op in de Noordoostpolder. Haar bestseller Het nieuwe land gaat over de sociale ontstaansgeschiedenis van Flevoland. Andere boeken: Eens ging de zee hier te keer, De helpende hand en Het nieuwe land. Twee stonden op de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs en werden ook als tv-serie uitgezonden.
Het eiland van Anna is een rijk boek vol interessante informatie. We zien tevens hoe Vriend bij haar uitgebreide research te werk ging. Geen moeite was haar te veel. De opbouw is nogal rommelig. Zelfs binnen de hoofdstukken schakelt ze veel over naar andere onderwerpen. De eigenlijke geschiedenis wordt heel fragmentarisch weergegeven, maar bevat wel heel bijzondere informatie. Het verhaal van Anna en haar familie neemt veel plaats in en is niet altijd relevant. Ook de schrijfster zelf komt aan het woord met haar persoonlijke verhaal over haar woonplaats en gezin. Gelukkig is het boek geschreven in een prettige, zeer toegankelijke stijl. Door de aansprekende anekdotes is het nooit saai.
Het meest dramatisch is het gedwongen vertrek van de Schokkers in 1858. Een voorbeeld van zo’n vertrek is dat van Johannes en Femme, de ouders van Anna. Zij sloopten hun huis en met een volgeladen vissersboot voeren ze de IJssel op naar Brunnepe bij Kampen. Daar bouwden ze hun huis weer op. Later woonde Anna daar alleen. Uiteindelijk stond ze toe dat het huis werd gesloopt en weer opgebouwd in het Zuiderzeemuseum. Wat een ontluistering dat het daar de functie van toiletgebouw kreeg. Door dit persoonlijke verhaal kan je je goed inleven wat dit gedwongen vertrek voor de mensen betekende.
Het is ook triest te lezen dat de Schokkers bijna nergens welkom waren. Er bestonden veel vooroordelen over hen en ook in die tijd was er al de angst voor het vreemde, het afwijkende. Goed dat er een vergelijking wordt gemaakt met het huidige vluchtelingenprobleem. Veel aandacht is er voor de integratie. Ook dat is dus geen nieuw probleem.
Bijzonder zijn de verhalen over het eiland. Bijvoorbeeld het feit dat de huizen als fundament plakken koemest hadden. Zo’n plak koemest werd schok genoemd. We zien dit woord terug in de naam van het eiland. Opmerkelijk is ook de tweedeling van zo’n klein eiland. In het noorden Emmeloord met een bevolking van katholieke vissers, in het zuiden het plaatsje Ens met een protestante bevolking met weinig vissers. Een afschuwelijk verhaal, wat mij betreft, is dat voor een groot wetenschappelijk onderzoek op een begraafplaats de beenderen van 148 bewoners werden opgegraven. Gelukkig kwamen ze terug. Eén skelet werd apart gehouden voor een rituele herbegrafenis. In het kerkje werd een kerkdienst gehouden, geleid door een dominee en een priester. De Schokkers zijn weer thuis!
Een waardevolle en af en toe indrukwekkende geschiedenis.
Eva Vriend – Het eiland van Anna. ISBN 978-90-450-4585-6, 275 pagina’s, € 16,99. Amsterdam: Atlas Contact 2024.