Dementie van binnenuit
Een wonderlijke verhouding.
Maria Mercier is een oude dame die vroeger danseres was. Ze koopt een huis in Bretagne bij Perros-Guirec aan de Côte de Granit Rose. Als kind was dit haar vakantiebestemming. Ze koopt het huis van Vincent la Garve, een leraar die in het nabije Perros-Guirec woont. Maria heeft verschijnselen van dementie. Ze verwaarloost zichzelf. Vincent wordt een trouw bezoeker die naar haar omkijkt. Als Vincent een vriendin krijgt bezoekt die ook regelmatig Maria. Louise is kunstenares en er ontstaat een mooie vriendschap tussen beide vrouwen. Een groot gedeelte van de roman bestaat uit terugblikken op de danscarrière van Maria en haar partner Pinku.
Auteur
Johanna de Vloed (1952) studeerde sociologie. Haar eerste roman Het huis van Karen werd genomineerd voor de Leo J. Krynprijs. Ze publiceerde diverse korte verhalen in literaire tijdschriften en schreef jeugdboeken en toneelstukken.
Maria bevindt zich in een proces van steeds erger wordende dementie. De roman is zo geschreven dat we dit proces van binnenuit kunnen meebeleven. Maria’s verwarring wordt steeds groter. Vergissingen met tijden en data maken afspraken met haar heel moeilijk. Vincent heeft veel begrip en geduld. Als hij aandringt dat Maria moet eten zegt ze telkens: ‘ik heb bananen, een banaan is al een hele maaltijd.’ Ook eet ze af en toe mosselen die ze zelf verzamelt. Maria is zich bewust van haar dementie. Ze geeft het een naam: Frau Alzheimer. Elke ochtend nam ze een hap kwab als ontbijt: frontaalkwab, temporaalkwab, achterhoofdkwab, pariëtaal kwab. Elke dag een beetje. Niemand kon haar tegenhouden.
Het verhaal van Maria’s danscarrière is indrukwekkend en soms ontroerend. Samen met haar danspartner Pinku woonde ze in een kasteeltje in Martelange. Daar ontwierpen ze hun voorstellingen, maakten er kostuums en decors. Van daaruit gingen ze met hun voorstellingen op tournee, jarenlang. In de loop van de tijd komt ook de huishoudelijke hulp Ruth in het huis en met haar ontstaat eveneens een hechte vriendschap.
Hoewel Maria al bejaard is en last heeft van artrose is ze gefascineerd door de rotskust, ze wandelt er en verzamelt mosselen. Haar waarnemingen worden op meesterlijke wijze weergegeven. Een voorbeeld: Ik wandelde naar het water en hurkte vlak bij de golfslag neer. Het regelmatige geluid van rollende keien werkte rustgevend. Ik kon de glimmende slierten zeewier onmogelijk weerstaan. Ik raakte ze allemaal aan, snoof de geur op. Ik stak mijn neus in de harige groene kluwens en ademde het parfum in van de okselharen van de zee.
Vincent la Garves vader was hoogleraar aan de kunstacademie. Het huis dat Anne van Vincent heeft gekocht was bestemd voor zijn vader. Hij zou er na zijn pensionering gaan wonen, maar hij overleed tijdens zijn afscheidsbijeenkomst. Hij was bezeten van kunst en een geliefde docent die als bijnaam Don Quichot had. Als vader schoot hij te kort: hij had geen enkele belangstelling voor zijn zoon.
Vincent krijgt gezelschap van Louise. Zij is een aan de kunstacademie van Quimper opgeleide artieste. De vader van Vincent was haar docent. Louise sprak met Vincent tijdens de begrafenis van diens vader en kreeg behoefte hem te bezoeken. Vincent en Louise krijgen een wat wonderlijke verhouding zonder echte liefde.
Broos graniet is bepaald geen doorsneeroman met een duidelijke verhaallijn. Het is fragmentarisch en beschrijvend en daarom minder geschikt voor de haastige lezer. Het gaat om het dagelijks leven van een dementerende oudere vrouw die leeft met haar herinneringen en die mooie gesprekken voert met de bezoekers. De taal is mooi en poëtisch met veel beeldspraak.
Een prachtige literaire roman.
Johanna de Vloed – Broos graniet. ISBN 978-94-6365-654-2, 264 pagina’s, € 23. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser 2024.