Onderwijs en indoctrinatie in Hitlers Duitsland
Kinderen in de klauwen van Duitslands wrede ‘Kindervriend’.
De Amerikaanse onderwijzer en journalist Gregor Ziemer runde sinds 1928, samen met zijn vrouw Edna, de Amerikaanse school in Berlijn. De bedoeling was om ‘Amerikaanse kinderen in Duitsland te voorzien van de faciliteiten die benodigd zijn om hun Amerikanisme in het buitenland te bevorderen’. De Ziemers hadden een dochter, Patsy, in 1927 in Cebu geboren toen haar ouders in de Filippijnen werkten. Op de school zaten niet alleen Amerikaanse kinderen, maar ook kinderen van ambassadeurs en consuls, zakenmensen en artiesten. Hitler was in opkomst. Gregor en Edna zagen het vol bezorgdheid aan. Ziemer boekstaafde de geschiedenis in Education for Death, dat werd verfilmd door Disney. Patsy schreef – terug in de VS – Two Thousand and Ten Days of Hitler dat in 1940 uitkwam. Het veroorzaakte een golf aan publiciteit.
Gregor Ziemer was uiteraard niet de enige die Hitlers opkomst waarnam. Maar lang niet iedereen was zo bezorgd als hij. Hitlerjongen Franz Albrecht Schall was zelfs dolenthousiast toen zijn grote held tot rijkskanselier werd benoemd. Nadat hij de kerstvakantie had doorgebracht bij zijn ouders – die hun kerstboom hadden versierd met hakenkruisvlaggetjes – schreef hij op 30 januari 1933 in zijn dagboek: ‘Hitler aan het roer van het Rijk, waarvoor hij veertien jaar fanatiek en doelbewust heeft gestreden. (…) De vaandels hoog! Heil Hitler!’ Ook Baldur von Schirach was verheugd. Als leider van de Hitlerjugend maakte hij eindelijk carrière. En de tieners Günther Roos en Wolfhilde von König vereerden de kindervriend en redder van Duitsland Hitler alsof hij degene was die hun saaie leven ten goede zou keren. Ook zij zetten hun liefde voor de dictator op schrift en bezochten alle bijeenkomsten waar ze een glimp van hun held zouden kunnen opvangen. Geen groter en mooier mens dan hun ‘Führer’.
De Duitse jeugd werd dan ook flink geïndoctrineerd. Vanaf hun jongste jaren op de crèche tot en met de hoogste klassen van het onderwijs kwamen ze in liederen en leerboeken Hitler tegen. Oude leerboeken werden herschreven. Rekenen, taal, aardrijkskunde en geschiedenis werd op zijn ‘hitleriaans’ gegeven. Want 1+1 bleef weliswaar 2, maar zodra er tekst in sommen voorkwam, sloop Hitler met Mein Kampf de rekenboeken binnen. Hetzelfde gold voor poppenkastspelen, voor gezelschapsspelen en speelgoedsoldaatjes, voor film en radio. Meisjes werden rijp gemaakt voor het moederschap: zij zouden kinderen moeten (‘mogen’) baren voor Hitlers leger. Jongens werden voorbereid en klaargestoomd voor het leger. En via het leger voor het soldatengraf. Het zou een eer zijn voor Hitler te sterven.
Auteur
Kevin Prenger (1980) is hoofdredacteur van TracesOfWar.nl, het grootste Nederlandstalige online naslagwerk over WO2. Ook schrijft Prenger voor Historiek.net. Hij publiceerde Meer dan alleen Auschwitz en In de schaduw van Schindler. Prenger is gespecialiseerd in de minder bekende aspecten van het Duitsland van vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Van kinderwieg tot soldatengraf is een boeiend, fascinerend en ook enigszins griezelig boek. Niet alleen omdat het laat zien hoezeer de jeugd geïndoctrineerd kan worden in de leugens van het kwaad, maar ook omdat het een waarschuwing voor deze tijd is. Luister maar eens naar Russische goedgelovige burgers van deze tijd, die de woorden van hun dictator Poetin nabauwen als deze het Westen de schuld geeft van de oorlog in Oekraïne. Hún kinderen denken als Franz Albrecht Schall, als Günther Roos en Wolfhilde von König, de Hitlerjugend uit dit boek. Tragisch en onvoorstelbaar maar waar! Ze zijn bijna rijp voor Poetins leger. Bijna rijp voor het soldatengraf. Wat een verspilling van levens, wat een wreedheid tegenover de jeugd die de toekomst wordt ontnomen.
Prenger vertelt de verhalen onder andere via voornoemde dagboeken. Hij vertelt op die manier geen geschiedenis, hij is aanwezig via het handschrift van de kinderen van toen. Dat maakt de verhalen van de dagboekschrijvers ook zo ‘levend’. En overleefden zij hun oorlog? Ook daarvan doet Prenger ons kond.
Deze verhalen blijven hangen. Uit deze verhalen trek je lering, vooral omdat wie wijs is weet, dat de geschiedenis zich altijd dreigt te herhalen.
Dit is een adembenemend goed boek. Wie zó over geschiedenis schrijft, verdient de hoogste lof.
Kevin Prenger – Van kinderwieg tot soldatengraf. ISBN 9-789-089-757-06-7, 304 pagina’s, € 22,99. Meppel: Just Publishers 2024.