François van ’t Sant, ‘van nature een intrigant en tot alles in staat’
De duvelstoejager van Wilhelmina op de schop.
Oranje-held, bandiet, duvelstoejager, moordenaar, koninklijk klusjesman, een corrupte fraudeur en de dirigent van een fascistische knokploeg… Het zijn maar enkele van de kwalificaties die François van ’t Sant kreeg toebedeeld, de rij had oneindig langer kunnen zijn. Reden voldoende voor de onderzoeksjournalist Frans Peeters om in ’s mans leven te duiken. Dat gebeurde niet in een opwelling, maar nadat hij de naam van Van ’t Sant meermaals was tegengekomen in kwalijke aangelegenheden die de Oranjes betroffen, van de voortijdige moord op koning Willem II tot de talrijke zaken die Hare Majesteit koningin Wilhelmina onder het tapijt geschoven wilde hebben omdat ze het daglicht niet konden verdragen. De Haagse politiecommissaris François van ’t Sant, wijd en zijd bekend om zijn corrupt gedrag dat een rijk man van hem maakte, was de juiste man op de juiste plaats: aan de zijde van Wilhelmina. Ze nam hem, zodra de Tweede Wereldoorlog uitbrak, en de Majesteit weinig koninklijk op de vlucht sloeg naar Engeland, met zich mee als haar vertrouwensman. De man zette daar zijn praktijken voort en beïnvloedde de Majesteit zo dat een van haar medewerkers verzuchtte: ‘We waren voor Hitler gevlucht en we kregen Van ’t Sant’.
In de film en musical ‘Soldaat van Oranje’ wordt Van ’t Sant neergezet als held. Maar hij was verre van een held. Hij was – en wie dit boek leest, zal daar volledig mee instemmen – de ‘Bandiet van Oranje’. Van ’t Sant was qua intellect een vrij domme man. Maar hij bezat een grote slimheid als hij zijn eigen zaken moest behartigen. Hij was een doodgewone politieman, maar door allerlei corrupt gedrag zoals het dirigeren van processen-verbaal, het herroepen van getuigenverklaringen, vervalste handtekeningen, het saboteren van politieonderzoek, het ontslag van politiemensen die voor hem ongunstige zaken dreigden aan het licht te brengen, plus zijn immense omkoopbaarheid, knokte hij zich hogerop. Hij kwam zo ook in het gevlij bij grote scheepsmagnaten die in de haven van Rotterdam liefst iets minder gecontroleerd werden. Van ’t Sant stond daarvoor open, het leverde hem schatten geld op. Plus een functie als baas van de kersverse Rotterdamse havenpolitie. Van daaruit maakte hij de sprong tot hoofdcommissaris van politie in Den Haag. In de hofstad was hij verantwoordelijk voor de veiligheid van de Oranjes. Van ’t Sant stak zijn neus naar binnen in ’t koninklijk paleis en won Wilhelmina’s sympathie. Want ook de majesteit had regelmatig van alles te verbergen. En de gluiperige Van ’t Sant had ruime ervaring in deze zaken. De link was gelegd. Wilhelmina vertrouwde de politieman die kroop voor de macht van Oranje. Hij werd haar steun en toeverlaat, hij moest haar reputatie te allen tijde en tot elke prijs beschermen. Dat heeft sommige mensen het leven gekost. Sterven voor Oranje.
Auteur
Frans Peeters (1947) was redacteur bij Vrij Nederland en Het Parool. Met tussenpozen werkte hij zeventien jaar aan het boek Koningsmoord op het Loo. Uit het onderzoekswerk voor dit boek – waarin hij het sluitende bewijs levert dat kroonprins Willem zijn vader koning Willem II vermoordt en dan als koning Willem III de troon bestijgt – stiet hij op merkwaardige feiten die leidden tot vervolgonderzoek. Want de vadermoord moest geheim blijven, toen, maar ook later. Tenslotte was een koningsmoord niet gunstig voor de Oranjes. Ook latere praatjes moesten de kop worden ingedrukt en daar komt Wilhelmina in beeld en haar vertrouwensman François van ’t Sant, die er niet tegen opzag mensen voorgoed het zwijgen op te leggen. Alles was geoorloofd voor Oranje.
Van ’t Sant heeft een lange ‘carrière’ gemaakt van doodgewone jongen tot Oranjeman. De fasen ertussen, corruptie, bedrog, geld en al wat eerder genoemd is, waren het beschrijven meer dan waard. Daaruit ontstond dit werk, een historische studie, geschreven als een verbijsterend verslag – bijna een spannende roman – van een schurk op schoot bij Oranje.
Een buitengewoon boeiend boek. Frans Peeters heeft als ervaren journalist een geweldige pen, hij sleept zijn lezers mee, en laat ze niet los voor het boek uit is. Wat een verhalen in één verhaal.
Frans Peeters – Bandiet van Oranje. ISBN 9-789-089-75715-9, 347 pagina’s, € 29,99. Meppel: Just Publishers 2023.