Karl Ove Knausgård – Nacht. Vertaald uit het Noors (Min kamp. Fjerde bok) door Marianne Molenaar. ISBN 978-90-445-2657-8, 477 pagina’s, € 25,00. Breda: De Geus 2013.
Een adolescent via drank en seks op weg naar volwassenheid
Al weer het vierde deel over het leven van Karl Ove Knausgård (zie ook http://bit.ly/14OYsbn, http://bit.ly/1aOIGTc en http://bit.ly/16VKg0V. Weer wordt als in een legpuzzel een stuk van zijn jeugd tot in het detail verteld. Dit keer gaat het over de laatste twee jaar aan het gymnasium en het jaar na zijn examen. Hij werkt dan één schooljaar als leraar. Zijn vader heeft na echtscheiding het huis verlaten, zijn broer was al eerder weggegaan. Karl Ove woont alleen met zijn moeder en van haar krijgen we nu een geheel ander beeld.
De roman geeft een goed inzicht in het leven van een adolescent die vooral op zoek is naar wat hij wil en die de drank en de seks ontdekt. Met de seks gelukt het niet zo. Eerst mislukt het door een gebrek aan zelfvertrouwen, later als hij de meisjes moeiteloos meekrijgt naar bed, gaat het ook mis: hij is steeds zo opgewonden dat hij voortijdig klaarkomt. De grote vraag van het boek is: gaat het hem ooit gelukken om echt seks te hebben?
Met drank gaat het ‘beter’. Ondanks het slechte voorbeeld van zijn vader die steeds meer gaat drinken, gaat ook Karl Ove flink aan de drank. Hij merkt dat hij onder invloed veel meer durft: hoe meer ik dronk, hoe meer het van binnen in me opklaarde. Toen ik eindelijk dronken was, was ik er helemaal, samen met de rest in die kamer, kletste maar raak, zong uit volle borst met de muziek mee… Zo wilde ik zijn, zo wilde ik het hebben, me lam drinken en zingen, de deur uit tuimelen naar een discotheek of een bar, drinken, praten, lachen.
Als de vader van Karl Ove weg is uit het gezin, maakt deze uitbundig gebruik van zijn vrijheid. Zijn moeder is zeer tolerant en bemoeit zich nergens mee. Hij doet heel veel dingen naast school. Als zestienjarige schrijft hij al muziekrecensies voor de plaatselijke krant, hij werkt mee aan een radioprogramma en hij bezoekt veel feesten. Over school vernemen we weinig, hij spijbelt ook veel. Toch slaagt hij voor zijn gymnasium.
Na zijn examen gaat hij het huis uit: hij wil zelfstandig zijn, zelf geld verdienen, weg uit Kristiansand. Hij wil ook serieus beginnen met schrijven, want hij wil een groot schrijver worden. Hij vertrekt naar een vissersplaats in het uiterste noorden van Noorwegen om leraar te worden aan een basis- en middenschool. Een enorm waagstuk.
Karl Ove ziet erg op tegen het lesgeven. Zullen de leerlingen hem accepteren? Hij is maar een paar jaar ouder en niet opgeleid voor leraar. De klassen zijn heel klein, maar de leerlingen zijn erg vrij en sommige meisjes dagen hem uit: Camilla had gegaapt en haar armen boven haar hoofd gestrekt terwijl ze me recht had aangekeken. Ze droeg alleen een T-shirt en haar borsten, die groot en rond waren, tekenden zich in alle duidelijkheid af tegen de witte stof.
Zal hij hier tegen bestand blijven?
In zijn appartement krijgt hij voortdurend visite van zowel collega’s als leerlingen. Hij begint verhalen te schrijven, soms werkt hij hele nachten door. In de weekends bezoekt hij feestjes waar heel veel gedronken wordt. Er is niets te doen in het dorp. Als de winter komt, verandert het prachtige open landschap in een kleine, duistere wereld waarin je slechts de huizen die dag en nacht verlicht waren kon zien. De winter was één lange nacht met duisternis en sneeuw. Knausgård beschrijft dit alles op onnavolgbare wijze, ook het omgekeerde proces als het in juni weer lichter wordt: het was alsof alles oploste in het licht. De zon ging niet meer onder, dag en nacht trok hij langs de hemel en iets vergelijkbaars als het schijnsel dat hij daarbij over het wilde landschap wierp, had ik nog nooit eerder gezien. Het was een roodachtig, overvloedig licht, alsof het bij de grond en de bergen hoorde, alsof die het uitstraalden als na een enorme ramp.
De manier waarop Knausgård schrijft over het schooljaar dat hij doorbrengt in het hoge noorden van Noorwegen is heel veelzijdig. Het gaat lang niet alleen over zijn belevenissen, maar ook over zijn observaties. Zoals een cultureel antropoloog beschrijft hij de gewoontes van de bewoners in deze streek. Zijn leerlingen vinden de school niet zo belangrijk, omdat het toch al vaststaat dat ze visser worden. De bewoners zijn nogal vrijpostig en heel vrij in hun uitingen en gedrag. Er zijn veel feesten, waar heel veel wordt gedronken om de donkere winter door te komen. Al deze informatie over de levenswijze in Noord-Noorwegen geeft de roman een meerwaarde.
Vier dikke delen met veel informatie over één persoon wordt dat niet vervelend? Ik heb gemerkt dat sommigen al snel afhaken: het gaat te traag, er gebeurt te weinig, te veel details. Maar veel anderen, waaronder ikzelf raken steeds weer in de ban van het verhaal over Karl Ove.
Het lezen van deze reeks boeken werkt voor mij verslavend. Gelukkig komt er nog een deel vijf.