Tessa de Loo – Kenau. ISBN 978-90-295-8846-1, 301 pagina’s, € 18,95. Utrecht: De Arbeiderspers 2013.
Historische roman naar het scenario van de film Kenau.
Een nieuw boek over Kenau. Er is al veel geschreven over de legendarische Haarlemse vrouw Kenau Simons Hasselaer. Ze werd vooral bekend om haar heldhaftig optreden tijdens het beleg van Haarlem in de jaren 1572 en 1573. Vorig jaar werd er een film over Kenau gemaakt, in maart komt hij in de bioscoop. Tessa de Loo heeft het filmscenario gebruikt voor deze historische roman. Meestal gaat het andersom: eerst het boek en dan de film. Dat is ook met enkele romans van Tessa de Loo gebeurd. De bekendste verfilming was De Tweeling.
Bij het genre historische roman moet je je als lezer altijd realiseren dat er sprake is van een kern wan waarheid en een groot deel fictie. Het moeilijkst wordt het als er geschreven wordt over een persoon die echt heeft bestaan. Bij Kenau is dit het geval. Deze vrouw, een stoere weduwe, leidde in 1572 in Haarlem een scheepswerf, dat is het enige bekende historische feit.
Wat er verder allemaal over haar gezegd wordt is allemaal fantasie.
Dat de roman op een filmscenario is gebaseerd is te merken aan het feit dat er veel actie is. De hoofdpersoon Kenau wordt met elk bekend heldhaftig feit in verband gebracht. Bijzonder ongeloofwaardig is de gebeurtenis, waarbij Kenau ontvoerd wordt door de Spanjaarden. Don Frederik wil haar straffen voor het doden van zijn minnares en talrijke Spaanse soldaten. De straf bestaat uit een verkrachting die de hele nacht doorgaat. Tessa de Loo noemt het een afgedwongen liefdesgevecht. ’s Ochtends ontsnapt ze met opvallend gemak uit het Huis ter Kleef, het verblijf van Don Frederik, langs de linies met Spaanse soldaten naar de stadsmuur van Haarlem.
In deze roman is Kenau rooms-katholiek. Dit is zeer onwaarschijnlijk in een stad die zich verzet tegen de Spanjaarden en zich aan de kant van de Prins schaarde. Misschien is de keuze gemaakt om de dramatische spanning te verhogen? Met Ripperda, gouverneur van de Prins, heeft ze een warme verstandhouding, maar hij is protestant. Haar dochter doet samen met de zoon van Ripperda mee aan de beeldenstorm in de Bavo. Ze worden gearresteerd en terechtgesteld op de brandstapel in Amsterdam. Allemaal erg moeilijk te verwerken voor een rooms-katholiek.
Terwijl Kenau de grote heldin is, komen mannen er minder goed vanaf. Als er een vrijwilliger wordt gezocht om door de linies naar de vloot van de Prins in het Haarlemmermeer te gaan, durft geen enkele man. Zij voert als vrouw met gemak deze missie uit. Kenau weet dat de Spanjaarden de gedeeltelijk vernielde Kruispoort zullen aanvallen, de mannen lachen haar uit. Ze krijgt gelijk en met de door haar verzamelde vrouwen verdedigt ze met succes de poort en redt de stad. Heeft Tessa de Loo iets tegen mannen? Al in haar eerste boek De meisjes van de suikerwerkfabriek wordt een parmantige conducteur vernederd door een stel stoere meisjes.
Kenau is een historische roman die het verhaal vertelt van het beleg van Haarlem. Naast de heldendaden van Kenau zijn er genoeg feiten over het beleg. De roman bevat naast de fictie ook veel historische feiten. Van het begin, een overleg in Amsterdam, tot aan het bittere eind: de overgave met het uit de weg ruimen van huursoldaten en prinsgezinden, wordt de geschiedenis gevolgd. Zo krijg je een goed beeld van het beleg van Haarlem. Schokkend zijn de wreedheden uit deze tijd: de brandstapel, de schandpaal, het uitmoorden van de bevolking van Naarden, onthoofdingen en verdrinkingen. Wat wel wat weinig aandacht krijgt, is de steeds erger wordende honger. Je leest daarover in andere boeken soms de gruwelijkste dingen, zoals het eten van ratten. Archeologen hebben in Haarlem een hondenbegraafplaats ontdekt: alle honden met een gaatje in de schedel. Die werden dus gedood en opgegeten.
Het boek is geschreven in eenvoudige taal, het is geen hoogdravende literatuur. Soms denk je dat je een ‘jongensboek’ leest, al is de term in deze context misschien niet helemaal passend (maar het is zeker geen meisjesboek in de klassieke betekenis daarvan). Tessa de Loo kan wel goed vertellen en allerlei zaken zo verwoorden dat je alles goed voor je ziet. Het is ook zeker een spannend boek.
Een boeiend en leerzaam boek, waarbij je overigens niet moet verwachten dat je de echte Kenau leert kennen.
Dit boek is tevens op woensdag 19 februari 2014 uitgebreid besproken in het programma Puur Cultuur op MeerRadio. Het geluidsbestand staat hieronder.