De wethouder – Bobotaal. Over gebakken lucht en hoe je ermee wegkomt. ISBN 978-90-263-2784-1, 147 pagina’s, € 12,50. Amsterdam: Ambo | Anthos 2014.
Onthullend boekje over het nietszeggende jargon van politici, ambtenaren, communicatieadviseurs en consultants.
Op het omslag staan een aantal termen, zoals ‘ik proef ruimte, awareness, oppakken, voortraject, vertaalslag en commitment’, waardoor de lezer al enig idee krijgt van de inhoud. In het afsluitende Bobo Bingo komen we onder meer nog tegen: ‘het platform breder trekken, visie doorvertalen, intern borgen, versnelling aanjagen, meters maken, elkaars stakeholder zijn, op ander schaalniveau denken, vliegend krijgen, duurzaam verbinden en makelen en schakelen’.
In zijn inleiding noemt de auteur zijn boek onder meer ‘een praktische gids voor studenten, die zich opmaken voor de institutionele ratrace. Dit boek is – kortom – voor iedereen voor wie iets zéggen een substituut is geworden voor iets dóén.’
Volgens de flaptekst is bobotaal ‘het glijmiddel van bestuurlijk Nederland. Door de wildgroei aan managers, clusterhoofden, communicatieadviseurs en consultants is een eigen taal ontstaan die oppervlakkigheid verhult en talloze vergaderuren vult’. De auteur geeft een elftal authentieke en herkenbare voorbeelden waaruit dit blijkt. Iedereen die meegedraaid heeft in één of meer vergadercircuits zal veel herkennen in een zoektocht naar de successen van de organisatie, een gemeentepoliticus die met de ergernissen van zijn kiezers wordt geconfronteerd, een ‘lokethouder’ die worstelt met zijn rol als multiplier, de invulling van een ‘integrale agenda’ en het geneuzel tijdens de onvermijdelijke heisessie.
Sommige citaten zijn dermate hilarisch dat het je soms moeite kost niet in schaterlachen uit te barsten als de holle retoriek eigenlijk tegelijkertijd niet zo dieptreurig was. Want hier wordt niet alleen het strooien met gemeenschapsgeld prachtig verhuld, maar ook al dat vergaderen kost onnoemelijk veel productiviteit en dus geld.
Ik citeer een voorbeeld uit de gemeentepolitiek over wildplassen, aangekaart door buurtbewoners bij een raadslid in verkiezingstijd.
Raadslid Johan tijdens fractievergadering: ‘Er wordt veel geplast in deze straat. Ik wil hier in de raadsvergadering een signaal over afgeven.’ De wethouder begint te lachen. ‘Wat een zeikerds!’ Nadat iedereen ‘zijn plasje over de kwestie heeft gedaan… taxeert de fractievoorzitter op professorale toon de politieke potentie van dit issue. De probleemstelling ontbreekt volgens hem. ‘De slagkracht vanuit de gemeenteraad wordt bovendien beperkt door onduidelijkheid over bevoegdheden. Je lost dit probleem niet zomaar op met beleid, eerder met politie.’ ‘Het is inderdaad een capaciteitsprobleem,’ merkt de wethouder droog op. ‘Misschien kan het dossier meegenomen worden in het lijstje reguliere bespreekpunten met de stedelijke diensten?’ oppert Johan. ‘Prima,’ zegt de wethouder snel, om van het gedoe af te zijn. ‘Pakken ze het daar ambtelijk verder op.’ Als Johan tijdens de raadsvergadering om meer handhaving op wildplassen vraagt, antwoordt de ‘ingeseinde’ wethouder dat daarvoor geen geld is, maar ‘ik neem dit concrete voorbeeld mee om aan te kaarten dat de totale kwaliteit van de dienstverlening door de stedelijke dienst niet optimaal is,’ zegt hij zonder een spier te vetrekken. ‘Dat nemen we weer mee als aandachtspunt voor de jaarlijkse evaluatie.’
Maar het kan nog veel erger, zoals we in dit boekje lezen.
De wethouder zit achter het twitteradres @Bobotaal, waar hij regelmatig losse tweets verspreid met ‘managerstaal’, het jargon van leidinggevenden, beleidsmakers en hun adviseurs. Het zou me niets verwonderen als de auteur in dit boekje de inhoud van diverse tweets aan elkaar had geplakt.
In zijn nawoord gaat de auteur in op de vraag of het wel functioneel is om op deze manier met elkaar in gesprek te gaan. Hij noemt tv-series als Yes Minister en The Office als prachtige satires over ambtelijk-bureaucratische verhoudingen en geeft, met een knipoog tips over het leren van Bobotaal, bijvoorbeeld het doorlezen van nieuwjaarstoespraken van politieke ambtsdragers. Ook beantwoordt hij de vraag: hoe weet ik of ik zelf een bobo ben geworden.
Lees dit boekje, glimlach er om en leer hoe het niet moet.
Deze recensie is tevens gepubliceerd in Bestuursforum 28, nummer 12, december 2014, pagina 16.
Het boek is tevens op 10 december 2014 besproken in het programma Puur Cultuur van MeerRadio. Het geluidsbestand staat hieronder.