Rainer Merkel – Bo. Vertaald uit het Duits (Bo) door Martin Michael Driessen. ISBN 978-90-284-2592-7, 559 pagina’s, € 22,95. Amsterdam: Wereldbibliotheek 2014.
Liberia gezien door de ogen van een veertienjarige jongen die met enkele leeftijdgenoten van het ene avontuur in het andere rolt.
De Duitse schrijver Rainer Merkel werkte in 2009 een jaar als ontwikkelingswerker in de enige psychiatrische kliniek van Liberia. Zijn ervaringen verwerkte hij in deze roman. Liberia is een nog jong Afrikaans land. Het werd gesticht door teruggekeerde ex-slaven. De Verenigde Staten bevorderden en steunden deze terugkeer. In de jonge geschiedenis van Liberia kwamen twee burgeroorlogen voor die met hulp van de VN werden beëindigd. Liberia is één van de armste landen van de wereld.
In het eerste hoofdstuk bevindt de 13-jarige Benjamin zich alleen in het vliegtuig op weg naar Liberia. Zijn vader is daar ontwikkelingswerker. Hij zou zijn zoon van het vliegtuig halen. Er gaat veel mis: Benjamin raakt zijn tas met zijn paspoort kwijt en zijn vader is niet aanwezig. Het enige wat hij uit het vliegtuig meeneemt is een oude achtergelaten jas. Een rijke en machtige Liberiaan loodst Benjamin door de douane. Met diens nichtje Brilliant heeft Benjamin in het vliegtuig al kennisgemaakt.
Direct begint al het eerste avontuur. De banden van de jeep waarin Benjamin met zijn nieuwe kennissen zou vertrekken zijn lek gestoken: een truc van criminelen om hen te kunnen beroven. Benjamin weet te ontkomen. Hij wordt gered door de sympathieke taxichauffeur Max. Deze neemt hem mee naar zijn huis waar hij samenwoont met de blinde jonge Bo en zijn zusjes. Ook woont daar de oude en wijze man Okogo. Bo bekommert zich om Benjamin. Wat later komt Benjamin in contact met enkele artsen van Artsen zonder Grenzen en gaat hij bij hen in het Blauwe Huis wonen. Ze willen hem helpen zijn vader op te sporen.
Het is onmogelijk dit boek korte samen te vatten. Samen met Bo en Brilliant rijdt Benjamin rond en beleven ze steeds nieuwe avonturen. Een strakke verhaallijn ontbreekt. Tijdens een een verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis wordt Benjamin geconfronteerd met de verdwijning van Flower, een vrouwelijke patiënt. Hij wil haar per se terugvinden. Het wordt de belangrijkste zoektocht, want Benjamin doet vreemd genoeg weinig moeite zijn vader te vinden.
Merkel heeft gekozen voor drie jeugdige hoofdpersonen. Het effect hiervan is dat we Liberia op een heel onbevangen manier leren kennen. Er is sprake van een constante verwondering over de situatie in de hoofdstad Monrovia.
Wat overheerst zijn de gedetailleerde beschrijvingen en de dialogen. Merkel beschrijft bijvoorbeeld uitvoerig een dag aan het strand die Benjamin met de artsen meemaakt. We leren ook het leven in een psychiatrische kliniek kennen als Benjamin mee mag met Emily, de arts met wie hij het meest omgaat. Op zoek naar Flower komen ze op een markt, ook over het marktleven wijdt Merkel uit. Deze uitvoerige beschrijvingen maken het boek traag en soms saai. Toch blijf je door de nog niet beantwoorde vragen teruggrijpen naar het boek.
Wat Bo ook ontoegankelijk en ingewikkeld maakt, zijn de vele absurditeiten. Zo ontmoet Benjamin af en toe een Gekko die hem toespreekt. Er gebeuren wel meer vreemde, onverklaarbare dingen. Soms zijn de motieven van de hoofdpersonen onduidelijk. Het blijft bijvoorbeeld volkomen onduidelijk waarom ze zo fanatiek op zoek zijn naar het meisje Flower.
Wat Merkel heel knap doet is het typeren van de drie hoofdpersonen. In aparte subhoofdstukjes laat hij Benjamin, Brilliant en Bo zelf aan het woord. Deze hoofdstukjes hebben hun eigen stijl en bij de persoon passende onderwerpen. Vooral bij Bo is dit heel knap gedaan. Hij is een zeer bijzondere en soms wijze jongen, die in een fantasiewereld leeft. Benjamin ziet hij als ‘het buitenaardse wezen’ en Briljant wordt door hem beschouwd als een prinses. Een personage als Bo kom je niet vaak tegen, het maakt de roman samen met de al eerder genoemde absurditeiten bijna surrealistisch.
Alle vragen die aan het begin ontstonden worden in het laatste hoofdstuk beantwoord. Op een heel zakelijke manier wordt heel snel alles ontrafeld, dat is behoorlijk ontnuchterend. Als je het volhoudt deze roman uit te lezen heb je wel het gevoel een heel bijzonder boek te hebben gelezen.
Zeer lijvige, soms saaie maar meestal boeiende en kleurrijke roman. Met wat geduld is dit bijzondere boek zeker de moeite waard.