Harper Lee – Spaar de spotvogel. Vertaald uit het Engels (To Kill a Mockingbird) door Ko Kooman. ISBN 978-90-234-9361-7, 366 pagina’s, € 15,-. Amsterdam: De Bezige Bij 2015.
Opnieuw uitgebrachte roman over onrecht en recht, over de stem van het geweten, conventies en racisme.
Het 8-jarige meisje Scout, haar oudere broer Jem en hun vriendje Dill wonen in het kleine stadje Maycomb in het zuidelijk deel van de Verenigde Saten. Blank en zwart leven er in verschillende werelden die niets met elkaar te maken willen hebben, racisme tiert welig.
Maar dan krijgt Atticus Finch, advocaat en vader van Scout en Jem, de verdediging toegewezen van de jonge, zwarte Tom Robinson. Deze zou een blank meisje hebben verkracht en mishandeld, een misdaad waarop de doodstraf staat. Atticus neemt de zaak vol verve op zijn schouders, hij is ervan overtuigd dat Tom onschuldig is en dat hem een vuile streek wordt geleverd.
Maar alleen al het feit dat hij zijn volle energie in deze zaak steekt, brengt zijn stadgenoten tot grote woede. Zwarten hóef je niet te verdedigen, ze zijn immers niets waard?
De familie Finch wordt beschimpt en belaagd, op school worden Scout en Jem uitgescholden en bedreigd. Maar Atticus zet onverstoorbaar door. Tom is onschuldig en of hij nu blank of zwart is, heeft, naar zijn oordeel, niets met de zaak te maken. Blank en zwart zijn gelijkwaardig. Hij zal zijn uiterste best doen Tom vrij te krijgen. En wie hem die houding kwalijk neemt, interesseert hem geen barst.
Harper Lee (1926) werd geboren in Monroeville. Ze studeerde rechten. Zij schreef dit boek in 1961, en won er de Pulitzer Prize mee, de Presidential Medal of Freedom en talloze andere prijzen. Het boek werd in 1965 verfilmd met Gregory Peck in de rol van Atticus, die daar een Oscar mee won.
Er zijn van dit werk, in de VS uitgeroepen tot het beste boek van de 20ste eeuw, inmiddels 40 miljoen exemplaren over de toonbank gegaan. Momenteel is er een sterke opleving in de verkoop. Dat heeft te maken met het feit dat onlangs Go Set a Watchman (Ga heen, zet een wachter, (zie volgende recensie https://www.leeskost.nl/?p=5305) uitkwam.
Het verhaal van de Spotvogel is bij zeer velen bekend, is het niet van het lezen dan wel van de film die volle zalen trok. Het boek kwam in ons land eerst uit in de vertaling van Hans Edinga, die tot de schitterende ‘omzetting’ van de Engelse titel kwam: hij maakte van de levensles die Scout van Atticus kreeg: ‘Spotvogels doen niemand kwaad, integendeel, ze zingen voor ons. Daarom is het een zonde om er een te doden’, de fraaie opwekking: ‘Spaar de spotvogels’.
Ko Kooman vertaalde het boek opnieuw in 2010. Hij maakte van het meervoud spotvogels enkelvoud: spotvogel. Daarbij bleef het natuurlijk niet. Kooman gaf het boek een eigentijdse taal mee, die het werk voor hedendaagse lezers tot een ‘nieuw’ boek maakt.
Wat is de meerwaarde daarvan? Daarover kun je een discussie aangaan: het is zoiets als de Bijbel in modern Nederlands omzetten.
Zelf moest ik ‘een traantje wegpinken’ , want hoe vloeiend en mooi de vertaling van Kooman ook is, ik was gehecht aan de oude versie, maar dat kan ook behoudzucht zijn. Tenslotte ‘vertaal’ je Couperus ook niet. Die lees je als exponent van zijn tijd.
Een prachtige klassieker, om te lezen en te herlezen.